NIEUWS
Stolperschwelle herdenken
hele groepen slachtoffers
Er is een nieuw soort gedenksteen geïntroduceerd: de Stolperschwelle. Deze struikeldrempel is een grotere versie van de bekende Stolperstein. In Amsterdam is op maandag 27 januari 2025 zo’n langwerpige drempel aangebracht bij de tramhalte Artis/Nationaal Holocaustmuseum, zo ook bij de tramhaltes Victorieplein en Beethovenstraat. Maar het blijkt niet de eerste in Nederland te zijn: Den Bosch en Groningen gingen Amsterdam voor.
Groepen
De redactie van de Dordtse Stolpersteinewebsite was niet bekend met het bestaan van Stolperschwelle, die nadrukkelijk bedoeld zijn om hele groepen slachtoffers te herdenken. Via het Auschwitz Bulletin vernam zij ervan. De struikeldrempels, meldt het blad, “zijn verzonken in het perron, zodat er geen gevaarlijke situaties ontstaan”: men struikelt er niet letterlijk over, hooguit “met je hoofd en hart”.
In een toelichtend artikel schrijft Walter van Rossum dat de nazi’s en hun helpers tijdens de Tweede Wereldoorlog “meer dan 60.000 Joodse inwoners van Amsterdam hebben opgepakt, weggevoerd en vermoord”. Bij de deportaties werd de gemeentetram gebruikt. De overheid zelf “hielp de Joodse bevolking niet”. De Stolperschwelle bij Artis is geplaatst door Claudia Zuiderwijk, algemeen directeur van het Gemeentelijke Vervoer Bedrijf, en burgemeester Femke Halsema.
Al eerder, op 1 november 2023, is er een Stolperschwelle onthuld, ook door Halsema, voor de deur van het Barlaeusgymnasium aan de Weteringschans. Op nummer 29-31. Deze “markeert twee tragische momenten”, meldt het gymnasium op zijn website, “uit de geschiedenis van de stad en het schoolleven: op 1 november 1940 werden 5 Joodse docenten gedwongen ontslagen en op 1 september 1941 werden 65 Joodse leerlingen uit de school geweerd”.
De Stolperschwelle is vlak voor de ‘oude ingang’ van de school geplaatst en legt hierdoor verband met de herinneringsplaquette binnen in de oude ingang van de school, waarop de namen staan van Joodse Barlaeanen die zijn omgekomen in de oorlog.
Kinderen
In Den Bosch werd zeven jaar geleden, op 11 me0 2018, een Stolperschwelle gelegd, in de Van der Does de Willeboissingel. Deze drempel herdenkt de joodse kinderen, “die in juli 1942 tijdens de Duitse bezetting zijn weggevoerd uit de Nutsschool en vermoord in naziconcentratiekampen”, zoals te lezen is.
Ook in Groningen is een Stolperschwelle te vinden, en wel in de Folkingestraat, bij nummer 34. Deze drempel herinnert echter weer niet aan een groep, maar aan Rachel de Groot-van Gelder, die op dit adres woonde. Rachel, geboren in Groningen op 24 februari 1865, eindigde in Sobibor op 20 maart 1943, als 78-jarige.
Op de Schwelle staat deze tekst:
“Wij zullen je nooit vergeten
Zie onze tranen voor alle Joden
Op deze plek voor de families Van Gelder
Die vermoord werden en uit Nederland weggevoerd
en vermoord zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940 - 1945)”
De Stolperschwelle worden net als de Stolpersteine gemaakt door de Duitser Gunter Demnig en een klein team. Ze zijn 100 bij 10 cm groot. Tot nog toe zijn er, voor zover bekend, in Nederland vijf geplaatst. Van ‘zijn’ struikelstenen liggen er inmiddels in 26 Europese landen ongeveer 90.000, een aantal dat nog altijd groeit.
 |
Een voorbeeld van een Stolperschwelle, gelegd in Amsterdam. |
