NIEUWS
Foto’s herontdekt van de
familie Van den Bergh
Binnen een week tijd zijn half mei 2024 door louter toeval verschillende foto’s opgedoken die te maken hebben met de Dordts-joodse familie Van den Bergh. De vondst werd gedaan door de Dordtse archiefonderzoekster Erica van Dooremalen.
De bruidsfoto van het Cato Ilse van den Bergh en Salomon Elias Simon. Foto RAD, nr. 309_10890 |
Koopman
Het gezin Van den Bergh, dat woonde op nummer 135 van de Nicolaas Maessingel, bestond uit vader Joseph van den Bergh (Dordrecht, 23 mei – Auschwitz, 7 december 1942, koopman in oliën), moeder Margaretha van den Bergh-Goldschmidt (Dortmund, 8 september 1882 – Auschwitz, 7 december 1942) en hun dochter Cato Ilse (Dordrecht, 27 februari 1908 – Sobibor, 23 april 1943) en Henriëtte Johanna (Dordrecht 12 december 1909 – Auschwitz, 8 april 1944).
Cato trouwde op 25 augustus 1938 in Amsterdam met de antiquair en koopman in tapijten Salomon Elias Simon (Amsterdam, 28 juni 1901); hij is op dezelfde dag als Cato vermoord in Sobibor. Enkele dagen na de bruiloft hebben Cato en Salomon in Dordrecht een foto laten maken in de studio van vader en zoon Beerman op het Vrieseplein. Het echtpaar poseert in de bruidskleding. De foto bevindt zich als onderdeel van de zogeheten Collectie-Beerman in de beeldbank van het Regionaal Archief Dordrecht, nummer 309_108910.
Nog een foto die samenhangt met de familie Van den Bergh is de licht beschadigde afbeelding van een jonge vrouw (nr. 309_5661). Ook deze foto is bij Beerman gemaakt, op 15 mei 1926. Zou dit misschien Henriëtte Johanna kunnen zijn, de tweede dochter van Joseph en Margaretha? De administratie van Beerman is op dit punt niet duidelijk.
De foto uit het zogenoemde kistje van Knikman laat twee vrouwen zien. Op de achterkant staat alleen dat de foto bestemd is voor mejuffrouw Van den Bergh (zoals ze eigenlijk heet). Maar staat zij zelf op de foto? |
Kistje
De andere foto vond Erica van Dooremalen niet in het Regionaal Archief Dordrecht, maar in het zogenoemde kistje van Knikman. Dit behoeft enige uitleg.
In het mei-nummer van het digitale tijdschrift Dordrecht Monumenteel is een achtergrondartikel gepubliceerd over dit stokoude kistje, dat het Regionaal Archief Dordrecht (RAD) recent ontving. Er zitten ruim vijfhonderdfoto’s in. Het blijken de nooit afgehaalde foto’s te zijn van de Dordtse straatfotograaf Adrianus Knikman, die vooral in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw actief was. “De schenker kon het niet over zijn hart verkrijgen om deze onverkochte foto’s weg te gooien.”
“Vrijwel alle foto’s”, vervolgt ‘Dordrecht Monumenteel’, “zijn in de buitenlucht gemaakt. Gewoon op straat, voor huizen, in het centrum van de stad, in parken, van kinderen met hun trotse (groot)ouders. De foto’s zijn zichtbaar spontaan gemaakt. De gefotografeerde mensen zullen een visitekaartje van de fotograaf hebben gehad, met het verzoek om de foto na ontwikkeling tegen een vergoeding bij hem af te halen. Dat een aantal mensen dit niet deed, was het risico van zijn manier van werken, wat betekende dat hij met de foto’s ‘bleef zitten’.”
De overgebleven foto’s in het kistje zijn er te veel om in het tijdschrift ‘Dordrecht Monumenteel’ te publiceren, allemaal scannen en op in het tijdschrift te zetten, is “ook geen optie”. Wie ze wil bekijken, wordt uitgenodigd om naar de Augustijnenhof te gaan en ze ter plekke door te nemen. Als er familieleden worden herkend, mag men de desbetreffende foto meenemen. De foto’s die dan nog resteren, worden later aangeboden aan het RAD.
Van Dooremalen heeft aan Jan Willem Boezeman van Dordrecht Monumenteel gevraagd of zij de foto’s mag scannen. Daar is ze mee bezig, en zo vond zij een foto van twee keurig poserende vrouwen. Op de achterkant van de foto staat: “Mej. Vd Berg, Nicl Maas singel 135”. Van Dooremalen vermoedt dat de foto is gemaakt in de periode 1930-1935, mogelijk in het Merwesteinpark.
De gezinskaart, voor- en achterzijde, van Adrianus Knikman. Met Barendina kreeg hij acht kinderen. |
Raadsel
Maar wie de vrouwen zijn, is een raadsel. Het enige houvast is dat de foto was bedoeld voor de familie Van den Bergh, en dat de afbeelding niet is opgehaald. Of er bijna honderd jaar later nog iemand leeft die de vrouwen herkent, is denkelijk twijfelachtig.
Nog iets meer over Adrianus Knikman. Hij is geboren in Dordrecht op 8 december 1892. Op 1 augustus 1918 trouwde hij met Barendina Baldina van Wingerden (Dordrecht, 4 september 1900). Zij kregen acht kinderen: Adrianus (5.4.1919), Maaike (5.5.1921), Cornelis (17.8.1923), Anna (6.1.1925), Johanna (4.6.1927), Dirk Eduard (16.12.1932) Barendina Baldina (3.9.1934 en Adriana (29.12.1938). Het gezin woonde aanvankelijk op het adres Zwanenhof 9 rood, en verhuisde daarna diverse keren.
Behalve als straatfotograaf heeft Adrianus ook de kost verdiend als los arbeider en opperman. Hij was aanvankelijk Nederlands Hervormd, nadien was hij bij geen kerkgenootschap meer aangesloten.