Het voorbije joodse dordrecht

De onontdekte foto’s van Dordtse
joden in het archief: aflevering 8

Pasfoto's
De overstelpende rijkdom aan vooroorlogse foto’s van (joodse) Dordtenaren blijkt nog groter dan tot dusverre viel te vermoeden. In de eerste zeven afleveringen van foto’s uit de zogenoemde Collectie-Beerman werden in deze serie uitsluitend persoons- en gezinsfoto’s getoond, waarvoor Dordtenaren hadden geposeerd in de studio van vader en zoon Beerman aan het Vrieseplein.
        Maar in diezelfde collectie, die tienduizenden afbeeldingen omvat en die nog grotendeels onbeschreven is gebleven door personeelsgebrek bij het Dordtse archief, is nóg iets belangwekkends gevonden: pasfoto’s – óók soms weer van Dordtse joden, maar dit keer gemaakt in de oorlog.

zwarte boek waarin vader en zoon Beerman bijhielden van welke Dordtenaren zij in het begin van de oorlog pasfoto’s maakten

Dit is het langwerpige, zwarte boek waarin vader en zoon Beerman bijhielden van welke Dordtenaren zij in het begin van de oorlog pasfoto’s maakten, zeer waarschijnlijk voor de persoonsbewijzen die men verplicht was bij zich te hebben.
Foto Erica van Dooremalen

Boek
Archiefonderzoekster Erica van Dooremalen trof de bijbehorende gegevens over de personen die bij Beerman hun pasfoto lieten maken, aan in een langwerpig zwart boek, waarop een plaatje was geplakt met de tekst: “Pas 12 mei t/m dec. 1941” – zie de foto ervan hiernaast.
        In dit boek noteerde Beerman apart wie zich in die tijd bij hem meldden voor een pasfoto, wat het boek met andere woorden tot een soort index maakt. Van Dooremalen heeft deze pasfoto-index in een database gezet – die binnenkort te vinden is op haar website ‘Dordtenazoeker.nl’.
        Vervolgens heeft zij aan de hand van de database in de beeldbank van het Regionaal Archief Dordrecht (RAD) de bijbehorende pasfoto’s opgezocht – beter gezegd: de glasplaten met (meestal zes) pasfoto’s die “al eerder” in de beeldbank te zien waren, maar die dus tot nog toe onbeschreven waren gebleven.

Klus
De pasfoto’s heeft zij daarna zoveel en voor zover mogelijk gekoppeld aan de index. Het bemoedigende resultaat?
        Van Dooremalen: “Van circa 2500 namen in de index zijn in de beeldbank nu zo’n 1900 pasfoto’s te vinden.” Ze voegt toe: “Het was best een klus om alle gegevens uit het boekje over te nemen.” Van Dooremalen vermoedt dat de pasfoto’s destijds nodig waren voor het persoonsbewijs dat de Duitsers de Nederlanders verplichtten bij zich te hebben. “Ausweis bitte!”
        Speciaal voor deze Stolpersteine-website heeft Van Dooremalen ten slotte die pasfoto’s geselecteerd waarop bij haar weten joodse Dordtenaren staan. Dat zijn er vooralsnog tien. Hieronder worden deze plaatsgenoten – dikwijls later in de oorlog vermoord – opgesomd, compleet met het nummer dat de desbetreffende pasfoto in de beeldbank heeft gekregen én aangevuld met gegevens over deze mensen.
        Deze aflevering 8 is exclusief gewijd aan de pasfoto’s. Zoals gezegd: de pasfoto’s van Dordtse joden stonden op een glasplaat met nog vijf anderen, maar hier zijn die pasfoto’s voor de overzichtelijkheid uitgesneden. De originele plaat is nog steeds te zien in de beeldbank.
        Overigens was een enkele pasfoto al bekend, doordat zij (of een gelijkende) uit privébezit was afgestaan aan de redactie van deze Stolpersteine-website. Dit vergemakkelijkte het identificeren. Tot slot nog: met ‘inventarisnummer’ wordt bedoeld het nummer dat de foto in de beeldbank heeft gekregen, met ‘fotonummer’ het nummer zoals het in het boek van Beerman staat.

Beerman gebruikte steeds één glasplaat voor zes pasfoto’s tegelijk

Bezoekers van de beedlbank van het Dordtse archief krijgen, zodra ze het inventarisnummer hebben ingetikt, geen losse pasfoto’s te zien, maar een reeks van zes. Dat heeft ermee te maken dat Beerman steeds één glasplaat gebruikte voor zes pasfoto’s tegelijk. Dit is een voorbeeld van zo’n plaat, inventarisnummer 309_114236. Aan de hand van handgeschreven notities in het aparte pasfotoboek van Beerman achterhaalde archiefonderzoekster Erica van Dooremalen dat de zes gefotografeerde personen zijn: fotonummer 68 Oerlemans (vrouw), nr. 69 Oerlemans (vrouw), nr. 70 Dubbel (vrouw); nr. 71 Dubbel (man), nr. 72 Breemer, Singel (man) en nr. 73 Klein (jongeman met bril). Bij dit artikel worden alleen de enkele pasfoto’s van joodse Dordtenaren getoond. De foto’s zijn daartoe uit de reeks van zes gesneden.
Foto RAD (nr. 309-114236)

Pasfoto’s van joodse Dordtenaren uit de oorlogstijd

Pasfoto 1

Inventarisnummer 309_114236, fotonummer 72: in het pasfotoboek staat slechts: “Breemer, Singel”. Dit is Levie Nathan Breemer (Dordrecht, 29 juli 1896), die woonde aan de Singel 86a rood (nu: 116) en die tegelijk met zijn vrouw Bertha en de dochters Rozette en Henriëtte Louise in Sobibor is vermoord op 9 juli 1943.

Levie Nathan Breemer, Singel 86a rood (nu: 116)

Levie Nathan Breemer, Singel 86a rood (nu: 116).

Pasfoto’s 2, 3 en 4

Meijer Michiel Cohen, zijn vrouw Gesina Keesje en Gesina’s moeder Susanna Keesje-Philip, Toulonselaan 7

Achtereenvolgens: Meijer Michiel Cohen, zijn vrouw Gesina Keesje en Gesina’s moeder Susanna Keesje-Philip,
Toulonselaan 7.

Inventarisnummer 309_114213, fotonummer 435. De index meldt: “Cohen, Toul. Laan”. Dit is Meijer Michiel Cohen, die woonde op nummer 7 en die de oorlog heeft overleefd, zie verhaal 47. Meijer Michiel is overleden op 21 februari 1958. Zijn vrouw Gesina Keesje staat op een andere pasfoto, nummer 309_114204, inventarisnummer 487. Ook zij overleefde de Holocaust.
        Na het overlijden van haar man verhuisde zij naar de Mauritsweg 132. Zij stierf in Amersfoort, op 8 december 1998. Op inventarisnummer 309_1142172 staat volgens fotonummer 666 ook een Keesje, met de vermelding: “p/a Toul. Laan 7”. Dit is Susanna Keesje-Philip, de inwonende moeder van Gesina. Susanna, geboren in Middelharnis op 23 december 1874, is vermoord in Auschwitz, op 19 februari 1943, 68 jaar oud.

Pasfoto’s 5 en 6

Magcheltje van Hegten, Cornelis van Beverenstraat 10 zwart (nu: 18)

Omdat de ene foto was mislukt, werd er een betere gemaakt van Magcheltje van Hegten,
Cornelis van Beverenstraat 10 zwart (nu: 18).

De inventarisnummers 309_114186 en 309_114166, met de respectieve fotonummers 589 en 700, laten een en dezelfde vrouw zien: Magcheltje van Hegten, de echtgenote van Hartog van Hegten. De linker foto is echter mislukt, want bewogen. Daarom werd er een nieuwe gemaakt, onder inventarisnummer 700. In de index staat “overp. van 589”, waarmee is bedoeld: overposering, opnieuw geposeerd.
        De rechter foto is beduidend scherper. Magcheltje van Hegten (Strijen, 27.1.1863) is omgebracht in Auschwitz, op 7 december 1942, 79 jaar oud, zie verhaal 215. Hartog (Papendrecht, 30 juli 1855) stierf voor de oorlog al, op 7 augustus 1936, 81 jaar oud. Het echtpaar, in de index abusievelijk Van Hechten genoemd, woonde in de Cornelis van Beverenstraat, op nummer 10 zwart (nu: 18).

Pasfoto’s 7 en 8

Dolf Liepman en zijn echtgenote Johanna, Singel 146

Dolf Liepman en zijn echtgenote Johanna,
Singel 146.

De pasfoto’s met de inventarisnummers 309_114346 en 309_114433 (en de fotonummers 1412 en 1930) horen bij elkaar: het zijn de heer Dolf en mevrouw Johanna Liepman, van de Singel 146. Dolf Liepman (Dordrecht, 1 juni 1889) was niet joods, zijn vrouw Johanna Noach wel (Dordrecht, 12 januari 1884). Zij is vermoord in Auschwitz, op 19 november 1943, 59 jaar oud. Haar man belandde ook in Auschwitz, maar werd doorgezonden naar Theresienstadt en daar bevrijd door de Russen, zie verhaal 96. Dolf Liepman is op 61-jarige leeftijd overleden in het Franse Soissons, op 4 augustus 1950.

Pasfoto 9

Deze man, met inventarisnummer 309_114275 en fotonummer 842, is onmiskenbaar Jacob (‘Jaap’) Kann, zie de andere persoonsfoto’s van hem in verhaal 5. Kann woonde met zijn gezin aan de Hallincqlaan, op nummer 32. Op weg naar kamp Westerbork heeft hij bij Hooghalen het leven van zijn zoon Otto gered door bewakers af te leiden. Jaap Kann is vermoord in Auschwitz, op 28 januari 1944. Zijn echtgenote Dora Julietta Kann-Spanjaard overleed in Huizen op 4 juni 1944, kort voor haar 38ste verjaardag, aan de gevolgen van tuberculose. Hun kinderen Otto, Elise, Judith en Cobus overleefden de oorlog. Otto Kann was erbij toen in april 2014 bij zijn geboortehuis aan de Hallincqlaan twee Stolpersteine werden gelegd.

Jacob Kann, Hallincqlaan 32

Jacob Kann, Hallincqlaan 32

Pasfoto 10

Inventarisnummer 309_114121, fotonummer 255: Andries Levie van Dijk (Oostvoorne, 14 februari 1906) woonde vanaf oktober 1933 samen met zijn vrouw Simona Selma de Beer (Sappemeer, 4 april 1909) aan de Burg. de Raadtsingel, op nummer 23a (nu: 67). Hij was vertegenwoordiger in voedingsmiddelen van de firma Zwanenburg uit Oss.
Op 2 november 1934 kregen zij dochter Sara Ina (‘Ineke’). De drie gezinsleden zijn allen vermoord, moeder en dochter in Auschwitz, op 11 februari 1944, vader ergens in Midden-Europa, op 30 juni 1944, 38, 34 en 9 jaar oud, zie verhaal 159.

Andries Levie van Dijk, Burg. de Raadtsingel 23a

Andries Levie van Dijk, Burg. de Raadtsingel 23a.

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 9 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 10 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 11 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 12 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 13 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 14 (slot) >

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 7

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 6

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 5

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 4

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 3

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 2

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 1


< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'