NIEUWS
Werkgroep durft weer
Stolpersteine te leggen
Dinsdagochtend 5 oktober is het zover: de Dordtse werkgroep Stolperstein hervat na een onderbreking van bijna twee jaar het plaatsen van Stolpersteine. De 42 stenen die daardoor onaangeroerd bleven liggen in pakketten uit Berlijn, worden in drie delen geplaatst: op 5 oktober, op 17 november en op een nog te bepalen dag in het volgend voorjaar ...
Expositie in Stadskantoor over
vernietigingskamp Sobibor
Dinsdagochtend 5 oktober is het zover: de Dordtse werkgroep Stolperstein hervat na een onderbreking van bijna twee jaar het plaatsen van Stolpersteine. De 42 stenen die daardoor onaangeroerd bleven liggen in pakketten uit Berlijn, worden in drie delen geplaatst: op 5 oktober, op 17 november en op een nog te bepalen dag in het volgend voorjaar ...
DFC-trainer Árpád Weisz
krijgt pad in Weizigtpark
Er komt definitief een Árpád Weiszpad in het Weizigtpark. Daartoe heeft het college van B&W besloten in zijn vergadering van 7 september. Eerder dit jaar zijn via een petitie 611 handtekeningen opgehaald voor zo’n pad ...
Vierde foto ontdekt van
een vrouw met davidster
Begin september 2021 is bij toeval nóg een foto ontdekt van de Dordtse vrouw die op haar kleding de davidster draagt. In totaal bestaan er nu vier van zulke foto’s. Eerder dit jaar werden er ook al drie aangetroffen in de beeldbank van het Regionaal Archief Dordrecht ...
Klik hier om er meer over te lezen
‘Educatie’: een nieuwe rubriek
op de Dordtse Stolpersteinesite
Deze Stolpersteine-website krijgt met ingang van september 2021 een nieuwe rubriek, ‘Educatie’ geheten. Om er de aandacht op te vestigen, is er een apart logo gemaakt voor deze rubriek, die te vinden is op de openingspagina rechts. In de rubriek wordt uitleg gegeven over het onderwijsproject ‘De buren van toen’, dat al langer bestaat, maar nu voor het eerst een vaste plek krijgt op deze website. Weliswaar staat het project los van de Dordtse werkgroep Stolpersteine, maar de kern ervan gaat nu juist over de Stolpersteine die de werkgroep al sinds 2014 in Dordrecht laat plaatsen: er is dus verwantschap. De website wordt zo het ‘uithangbord’ van het project ...
Een ‘tegengeluid’ over de kwaliteiten
van Árpád Weisz als trainer van DFC
Er valt wel wat af te dingen op de bejubelde trainerskwaliteiten van Arpád Weisz bij DFC in Dordrecht. Dat stelt Peter de Roo, oud-sportredacteur van De Dordtenaar. ...
Nog meer foto’s ‘opgedoken’ van
Dordtenaren met een davidster
Is de foto van Elisabeth Schreuder-Blitz die begin juli op deze website werd geplaatst, werkelijk de enige van een Dordtse vrouw met davidster? ...
Stolpersteine inspireren zesdeklassers
Vrije School tot ontroerend toneelstuk
Kinderen van de zesde klas van de Dordtse Vrije School hebben de Stolpersteine als onderwerp gekozen voor hun eindtoneelstuk, dat begin juli 2021 is opgevoerd ...
Tweeledige aandacht voor lot van de
Dordtse leraar Emanuel Hamburger
Kort na elkaar is er half 2021 toevalligerwijze hernieuwde aandacht gekomen voor het noodlot van de Dordtse advocaat en leraar mr. Emanuel Hamburger, in een boekje en op een website ...
Petitie Árpád Weiszpad overhandigd
13 juli: Voorafgaand aan de raadsvergadering is dinsdag 13 juli op het plein voor het Stadhuis aan de gemeenteraad van Dordrecht de petitie aangeboden ...
Betere versie van historische foto
met Dordtse jodin plots opgedoken
Het is eigenlijk ongelooflijk. Begin juli 2021 kreeg de redactie van deze website zomaar, uit het niets, een foto toegestuurd. De foto toont Elisabeth Blitz ...
Reünie in Biesbosch van joodse
onderduikkinderen geschrapt
De reünie van joodse onderduikkinderen in de Biesbosch is definitief afgelast. Bertie Rodrigues, de Dordtse organisatrice van deze bevrijdingsbijeenkomst, ziet er vanaf deels ...
Na anderhalf jaar worden op 5 oktober
in Dordrecht weer Stolpersteine gelegd
Er gaan weer Stolpersteine gelegd worden in Dordrecht, nu de coronacrisis afzwakt. Op dinsdag 5 oktober zijn eerste zeven adressen aan de beurt. Achttien steentjes worden daar in stoepen gemetseld. Op 17 november volgen nog eens zeven adressen met 11 steentjes ...
Dordtse Stolpersteine voor het
eerst állemaal schoongepoetst
Alle Stolpersteine die tot nog toe in Dordrecht zijn gelegd vanaf april 2014 – 135 stuks – zijn schoongepoetst. Dat werk is gedaan door Martien Levisson, een Dordtenaar die zich hiervoor als vrijwilliger aanbood. In voorgaande jaren zijn hier en daar in de stad door andere vrijwilligers ook kleine aantallen struikelsteentjes schoongemaakt, maar Levisson heeft nu systematisch alle exemplaren onder handen genomen ...
Rol voor Nathan Zegerius in boek over mede-gevangene Leon Beek
Half juni 2021 is bij uitgeverij Boekscout een boek verschenen waarin Nathan Zegerius, de joodse Amsterdammer die in Dordrecht zijn noodlot trof, een rol speelt. Samenzwering in Westerbork, het verhaal van Leon Beek is de titel van deze uitgave, die 202 pagina’s telt en € 20,99 kost. De auteur is Hagenaar Paul Beek (Amsterdam, 1956), een neef van Leon. ...
Ontsnapten uit Westerbork
na 76 jaar in kaart gebracht
Zeker 260 joodse gevangenen, mogelijk zelfs meer, hebben kans gezien te ontsnappen uit kamp Westerbork, onder wie twee Dordtenaren. De ontsnapten wisten zich hierdoor te onttrekken aan hun aanstaande deportatie naar vernietigingsoorden in Duitsland en Polen ...
Jaarboek 2021 krijgt tweede
druk: 500 exemplaren extra
Het jaarboek 2021 van de Vereniging Oud-Dordrecht is totaal uitverkocht, zóveel belangstelling is er voor deze uitgave, die de jodenvervolging in Dordrecht in de periode 1940-1945 beschrijft. Maar potentiële kopers hoeven niet te worden teleurgesteld: op 20 mei verschijnt er een tweede druk ...
Nieuw boek overziet ‘alles’ over
de Biesbosch in de oorlogstijd
Het ontbrak er nog aan, maar nu is het er: een boek dat een overzichtelijk en inzichtelijk beeld geeft van de vele gebeurtenissen die in de oorlogstijd plaatsvonden in de Biesbosch. Er was al veel geschreven over de Biesbosch tijdens de oorlogsjaren ’40-’45, in talrijke afzonderlijke boeken, die vaak waren toespitst op een bepaald onderwerp. Maar het nieuwe boek bestrijkt zo’n beetje alles ...
Brieven burgemeester Dordrecht
irriteren Gijs Rijsdijk nog altijd
Ze zijn al zo’n tachtig jaar oud, maar Gijs S. Rijsdijk uit Woerden ergert zich er nog onverminderd mateloos aan: de brieven die Jacob Bleeker, Dordrechts burgemeester in oorlogstijd, schreef aan de Duitse autoriteiten. Telkens beginnen die met dezelfde zin – dat het hem “een eer is” om het navolgende mee te delen. ...
RTV Dordrecht maakt opnamen bij
uitreiking eerste exemplaar jaarboek
Het Jaarboek 2021, dat gedetailleerd beschrijft hoe de Dordts-joodse gemeenschap in de oorlog is gedemonteerd, is uit. Vrijdagochtend 22 april heeft de auteur, de Dordtse historicus en oud-docent geschiedenis drs. C. Weltevrede het eerste exemplaar overhandigd aan Jacques Marc (‘Jack’) Cohen ...
Oud-Dordrecht komt met eerste boek
over de jodenvervolging in Dordrecht
Donderdag 22 april verschijnt het Jaarboek 2021 van de Vereniging Oud-Dordrecht. Het is geschreven door drs. Kees Weltevrede, historicus, oud-docent en lid van de Dordtse werkgroep Stolpersteine. Voor het eerst beschrijft Weltevrede in deze uitgave gedetailleerd en grondig, bijna stap voor stap, hoe de door de Duitsers geëntameerde jodenvervolging uitpakte voor en in Dordrecht, in de jaren 1940-1945 ...
Ophef in Dordrecht: bestuur DFC
verwijdert plaquette Árpád Weisz
In Dordrecht is ophef ontstaan over een eigenaardig besluit van het bestuur van DFC, de legendarische Dordrechtsche Football Club. In stilte heeft het bestuur uit de kantine de plaquette verwijderd, die daar nog pas in augustus 2015 was opgehangen, ter herinnering aan de vermoorde joodse trainer Árpád Weisz. Dit leidde tot verontwaardigde reacties in lokale media. Er zijn ondertussen uiteenlopende ideeën gelanceerd om Weisz en zijn eveneens omgebrachte drie gezinsleden elders in Dordrecht te eren ...
Gemeente geeft werkgroep
een subsidie van 7000 euro
De Dordtse werkgroep Stolpersteine heeft van de gemeente Dordrecht begin januari 2021 een eenmalige subsidie van 7000 euro gekregen. De subsidie is om meerdere redenen verstrekt: voor het plaatsen van dertig herdenkingssteentjes, en voor het onderhouden en uitbreiden van de website, waarop al 248 verhalen zijn te lezen ...
Debuutroman beschrijft joodse
familie Van Dam uit Dordrecht
De Dordts-joodse familie Van Dam speelt een prominente rol in het eerste boek van Paula Ouwens Nagell-Gilin uit Zoetermeer, getiteld De Terugkeer van de Tasch. Deze roman, deels berustend op historische feiten, deels op fictie, is eind 2020 verschenen bij Uitgeverij Boekscout in Soest ...
Werkgroep ziet dit jaar af van steenleggingen
Dit jaar zullen in Dordrecht geen nieuwe Stolpersteine meer worden gelegd. Gunter Demnig, de uitvinder van deze struikelstenen, heeft zijn rondreis door Nederland met het oog op de coronacrisis afgelast. In navolging van hem heeft ook de Dordtse werkgroep Stolpersteine er vanaf gezien nieuwe steentjes te laten leggen ...
Amsterdams stratenmonument omvat
ook vijf leden Dordts gezin Tonninge
Ook van vijf voormalige joodse Dordtenaren zijn naambordjes gemaakt voor het imposante stratenmonument van de Amsterdamse kunstenaar Ida van der Lee. Dit project is in 2020 voltooid en omvat in totaal 2800 naambordjes van weggevoerde joodse Holocaustslachtoffers uit de Oosterparkbuurt. Ze zijn opgeborgen in vijftig kratten met elk zo’n zestig kleurrijke naambordjes ...
Holocaustmonument in Berlijn
herdenkt ook vijf Dordtenaren
In het ondergrondse informatiecentrum van het Holocaustmonument in Berlijn worden ook vijf geboren (en vermoorde) Dordtse joden herdacht. Hun namen en andere biografische gegevens worden er permanent omgeroepen in het zogeheten Raum der Namen ...
Foto’s (4) ontdekt van Arnold Blitz,
zoon van een Dordts-joodse vrouw
Puur toeval heeft geleid tot de ontdekking van liefst vier foto’s waarop Arnold Blitz (mogelijk) is te zien, de zoon en het enige kind van Rotterdammer Isaäc Blitz en zijn Dordtse echtgenote Theodora Witstein. De foto’s kwamen ‘tevoorschijn’ toen de herkomst werd uitgezocht van een foto die hangt in het ondergrondse informatiecentrum van het Holocaustmonument in Berlijn, het veld met de 2711 betonblokken ...
Twee Dordtse oorlogsfoto’s vallen
af bij eindselectie voor fotoproject
Twee foto’s uit de oorlogstijd in Dordrecht die waren ingestuurd voor het groots opgezette fotoproject ‘De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s’, hebben de eindselectie niet gehaald. Een foto die indirect met Dordrecht te maken heeft, van een beklad woonhuis in Groningen, is wél een van de 100 confronterende foto’s geworden ...
Dordtse schrijver Edjo Frank ‘verwerkt’
Rotterdamse zwartgeld-zwendel in boek
Edjo Frank, gepensioneerd beleidsadviseur en dichter te Dordrecht, zit het niet mee. Nog maar net had hij begin 2020 een spannende roman voltooid, getiteld Een Joodse erfenis, of de coronacrisis sloeg toe. Alle presentatie en promotie verviel, terwijl er toch liefst duizend exemplaren van het boek klaarlagen voor de verkoop. Voorwaar, geen mazzel.
Leggen van nieuwe Stolpersteine
uitgesteld met oog op coronacrisis
De coronacrisis treft ook de activiteiten van de Dordtse werkgroep Stolpersteine. Het was de bedoeling om op woensdag 22 april twaalf nieuwe herdenkingssteentjes te leggen, maar deze gebeurtenis is afgelast. De werkgroep achtte het verstandiger om voorlopig even geen groepen belangstellenden en nabestaanden op de been en bijeen te brengen. Sociale onthouding heeft nu prioriteit.
Samenkomst joodse onderduikers in
Biesbosch geschrapt, zoektocht niet
De reünie van joodse onderduikers in de Biesbosch die de Dordtse Bertie Troost-Rodrigues (78) op 5 mei in Dordrecht probeert te organiseren, is komen te vervallen. Dit bevrijdingsfeest wordt als gevolg van de coronacrisis over de zomer heen getild. Het uitstel is geen afstel.
Plaatsing 15 Stolpersteine donderdag 7 november 2019
Het bestuur van stichting werkgroep Stolpersteine is verheugd u te kunnen laten weten dat vanuit het atelier van Gunter Demnig in Berlijn Stolpersteine zijn bezorgd, teneinde deze op de daarvoor bestemde plekken in Dordrecht te kunnen plaatsen.
Lees meer >
Klik hier om de foto's van de steenlegging op 7 november te bekijken
Twee onbekende ‘Dordtse’ werken
van joodse kunstenares opgedoken
In het Joods Virtueel Museum zijn twee, bijna identieke schilderijen van de joodse kunstenares Marianne Franken opgedoken, die de Grote Kerk van Dordrecht tonen. De werken, die anders ongezien zouden zijn gebleven, zijn eigendom van een particuliere verzamelaar in Nederland ...
Klik hier om er meer over te lezen
Stolpersteine ook al in een
memoryspel opgenomen
Zozeer is de Stolperstein, een Duitse uitvinding, blijkbaar al ingeburgerd in Nederland, dat deze herdenkingssteen voorkomt in een memoryspel. En dat spel is ook nog eens ontworpen door een Dordtse: Renée van den Kerkhof. De uitvoering van dit bordspel en verkoop in de winkel laten echter nog op zich wachten ...
Klik hier om er meer over te lezen
Maarten Heijkoop, lid van de Dordtse
werkgroep Stolpersteine, wordt joods
Het is bijna voltooid. Al jaren heeft Maarten Heijkoop, bestuurslid van de Dordtse werkgroep Stolpersteine, de innige wens om joods te worden. Hij is opgegroeid in een Nederlands Hervormd gezin, maar om verschillende redenen wil hij zich tot het jodendom bekeren – gioer is de benaming van de lange, vereiste procedure ...
Klik hier om er meer over te lezen
Aparte steenlegging voor
Mozes en Jette Levisson
Maandag 13 mei werden er in de Dordtse binnenstad, op Elfhuizen, twee speciale Stolpersteine gelegd, voor Mozes en Jette Levisson. Elf kinderen had dit Dordtse echtpaar en die hebben allen, als door een groots mirakel, de jodenvervolging overleefd. Alleen hun ouders redden het niet. Jette Levisson-de Boers werd vergast in Sobibor, op 5 maart 1943, 66 jaar oud. Haar man Mozes stierf twee maanden eerder al in een bejaardenhuis in Poortugaal, op 9 januari 1943, 84 jaar oud ...
Klik hier om er meer over te lezen
Klik hier om de foto's van de steenlegging op maandag 13 mei te bekijken
Echtpaar dat in oorlog niet wegkeek,
postuum geëerd door Yad Vashem
In de Israëlische ambassade in Den Haag is woensdag 10 april de Yad Vashem-onderscheiding postuum uitgereikt aan een Dordts echtpaar dat in de oorlog acht joodse onderduikers in huis heeft genomen: Joseph (‘Joop’) Jansen en Gijsbertha Christina Maria (‘Bertha’) Jansen-Boelrijk. Ambassadeur Aviv Shir-On overhandigde de bijbehorende medaille en het certificaat aan Gerardus Maria (‘Gé’) Jansen, een van de twaalf kinderen van het echtpaar Jansen ...
Klik hier om er meer over te lezen
Nieuw boek Nelleke Wander
gaat over struikelstenen
Begin april verschijnt bij uitgeverij De Banier in Apeldoorn een roman, waarin struikelstenen een nadrukkelijke rol spelen. Het boek is geschreven door Nelleke Wander (1962), die in Dordrecht woont, en heeft als titel Hoe kan ik Mascha vergeten? Voorin het boek staat een gedicht, Struikelstenen geheten, dat Wander in 2016 naar de redactie van deze Dordtse website stuurde, nadat ze op de Singel in Dordrecht, bij nummer 172, drie Stolpersteine had zien liggen voor de familie De Liver. Het gedicht werd geplaatst en is te lezen via deze link.
Klik hier om er meer over te lezen
Bart van Es wint
twee Britse boekenprijzen
Bart van Es heeft de prestigieuze Costa Book of the Year Award gewonnen met zijn boek The Cut Out Girl, dat in september vorig jaar in zes talen tegelijk is verschenen. Dit boek vertelt over een joods meisje, Hesseline (‘Lien’) de Jong, dat in de oorlog ondergedoken heeft gezeten bij het gezin van het Dordtse SDAP-raadslid Hendrik van Es. De jury was onder de indruk van het verhaal, dat zij extraordinary noemt, uitzonderlijk. Eind februari kreeg Van Es nog een tweede prijs, de Biographers Club First Biography Award. “Een kleinere prijs dan de Costa, maar toch een mooie erkenning”, reageerde hij. Zijn boek is inmiddels in nóg vier talen uitgebracht, waarmee het aantal op tien is gekomen.
Klik hier om er meer over te lezen
Fotoverslag plaatsing 17 Stolpersteine 9 juli 2018
| Adriaan van Bleijenburgstraat 50 | Hannelore Thal |
Sint Jorisweg 49 |
Mozes Tonnninge |
| Bankastraat 88 | Irwin Serphos |
| Steegoversloot 189 | Chaim Salomon Haber Henriëtte Haber-Jacobs |
| Varkenmarkt 11 | Hartog van Beugen |
| Varkenmarkt 13 | Roosje den Hartog-Zwart |
| Wijnstraat 195 | David Mozes van Tijn Johanna van Tijn–Kets de Vries Cisca Beli van Tijn Mozes Izaäk van Tijn |
| herplaatsing op dit adres | Mozes Jacob Kets de Vries |
| Patersweg 19/21 | Mozes Jacob Brandon Esther Brandon – Beekman Hijman Hartog Brandon Rika Brandon |
Klik hier om de foto's te bekijken >
Speciaal concert en steenlegging in Dordrecht
Maandag 9 juli worden er in Dordrecht op acht locaties zeventien nieuwe Stolpersteine gelegd. De 9de juli is een symbolische en tragische dag: precies 75 jaar geleden, op 9 juli 1943, werden in het vernietigingskamp Sobibor in Polen 28 Dordtse joden tegelijk vergast, een voor Dordrecht ongekend aantal. De Dordtse werkgroep Stolpersteine heeft de beladen datum aangegrepen om vier van deze stadgenoten speciaal te herdenken. ...
De collectieve moord op Dordtse joden krijgt ook aandacht twee dagen eerder, op zaterdagavond 7 juli, in de Augustijnenkerk. Daar worden de 28 Sobibor-doden herdacht met een concert, waaraan het koor ‘Nova Voce’ en de joodse sopraan Hannah Verhulst meewerken. Verschillende sprekers zullen er bovendien ingaan op Sobibor en de Dordtse slachtoffers. Het programma begint om 20 uur. Er wordt voornamelijk joodse muziek ten gehore gebracht. ....
Klik hier om er meer over te lezen
Boek over spectaculaire treinreis van
Hongaarse joden noemt ook Dordtse
De historicus Aline Pennewaard uit Woerden heeft een nieuw hoofdstuk kunnen toevoegen aan de geschiedenis van de jodenvervolging in Nederland.
In haar boek De Treinreis werkt zij een gegeven uit dat tot dan onontdekt was gebleven, en nogal ongelooflijk klinkt − dat in 1943 vanuit bezet Nederland 89 Hongaars-Nederlandse joden naar het nog vrije Boedapest zijn gebracht. ....
Klik hier om er meer over te lezen
Wandel-app toont nu álle locaties van Stolpersteine
Nieuw nieuws over de app die het mogelijk en makkelijk maakt om langs de Stolpersteine te wandelen die in Dordrecht zijn gelegd: álle locaties zijn nu in de route opgenomen.
Inmiddels zijn er weer nieuwe steentjes aangebracht, op vier verschillende locaties in de stad. Deze worden binnenkort aan de zogeheten Route Stolpersteine Dordrecht, zoals de app heet, toegevoegd. Ook de vindplaatsen daarvan komen kort nadien beschikbaar. Dit betekent dat de digitale toer ergens deze zomer 117 Stolpersteine gaat omvatten ...
Klik hier om er meer over te lezen
Fotoverslag plaatsing 14 Stolpersteine 15 mei 2018
| Groenmarkt 36 | Leendert Braadbaart Nico Braadbaart Alfred Lodewijk Braadbaart |
| Blekersdijk 18/20 | JenetteBraadbaart SetjeBraadbaart Mirjam Braadbaart |
| Reeweg oost 233 | Jacob Kleinkramer Sophia Kleinkramer Esther Kleinkramer Rosalina Kleinkramer |
| Bethlehemplein 22 | Árpád Weisz Ilona Weisz Robert Weisz Klara Weisz |
Klik hier om de foto's te bekijken >
Onderzoek naar rol Politieke
Politie in Dordrecht gestart
De Rotterdamse politieman en historicus dr. Frank van Riet is een onderzoek begonnen naar de rol van de Politieke Politie van Dordrecht. Dit onderdeel van het Dordtse politiekorps kende tijdens de bezetting enkele fanatieke jodenjagers, onder wie Harry Evers en Arie den Breejen. Samen met andere politieagenten hebben zij tientallen Dordtse joden en tegenstanders van het naziregime gearresteerd.
Van Riet wil zich niet uitsluitend op de strafdossiers van de betreffende agenten richten. Hij zoekt nabestaanden die hem kunnen helpen aan aanvullende, onbekende informatie. Via deze website roept hij mensen op te reageren.
Klik hier om er meer over te lezen
Boek over Kamp Haaren
noemt 2 Dordtenaren
Eind mei is bij de Hilversumse uitgeverij Verloren Een oord van bang wachten verschenen, een studie van dr. Peter Bak over het gijzelaarskamp en de latere Polizeigefängnis Haaren in Noord-Brabant. Hier werden tussen 1941 en 1944, na en soms ook naast elkaar, zowel gijzelaars als gevangenen vastgehouden. In het boek schenkt de historicus Bak aandacht aan twee Dordtenaren: de politie-inspecteur Cor Pijl, die joden hielp onderduiken, en Lodewijk van Duuren, medewerker van de illegale verzetskrant Trouw.
Klik hier om er meer over te lezen
Werkgroep stapt 21ste eeuw binnen
met app over Dordtse Stolpersteine
De Dordtse werkgroep Stolpersteine heeft zich aangesloten bij de moderne tijd: zij heeft een wandeling langs de Dordtse Stolpersteine uitgezet, die te downloaden is via de gratis app van Izi.Travel.
Deze digitale tour voert belangstellenden langs de struikelsteentjes die tot nog toe her en der in Dordrecht zijn geplaatst, in de stoep pal voor de voormalige woningen van omgebrachte Dordtse joden. In 2017 zijn er al 86 van zulke Stolpersteine aangebracht, in 2018 komen er nog dertig bij.
Klik hier om er meer over te lezen
Fotoverslag plaatsing 15 Stolpersteine 14 juni 2017
| Voorstraat 318 | SAMUEL GOBITS REBECCA GOBITS-LEEUWIN GRETA GOBITS |
| Voorstraat 343 | RUBEN SALOMON KLEINKRAMER EVA KLEINKRAMER-BREEMER HENDRIK KLEINKRAMER SIMON KLEINKRAMER |
| Voorstraat 271 | PHILIP JACOB BRAADBAART KAATJE BRAADBAART-BREEMER BETJE SON-BRAADBAART ROZETTA BRAADBAART |
| Voorstraat 8 | SCHOONTJE BRAADBAART |
| Cornelis van Beverenstraat 18 | MAGCHELTJE VAN HEGTEN-HAAS MEIJER VAN HEGTEN |
| Burgemeester de Raadtsingel 53 | HENRIËTTE VAN AMERINGEN |
Klik hier om de foto's te bekijken >
Plaatsing 15 Stolpersteine woensdag 14 juni 2017
Het bestuur van stichting werkgroep Stolpersteine is verheugd u te kunnen laten weten dat vanuit het atelier van Gunter Demnig in Berlijn Stolpersteine zijn bezorgd, teneinde deze op de daarvoor bestemde plekken in Dordrecht te kunnen plaatsen.
Ditmaal niet door de heer Demnig zelf, maar door medewerkers van Stadsbeheer op woensdag 14 juni 2017.
Acht familieleden reizen van VS naar Dordrecht voor steenlegging
Liefst acht familieleden komen over uit de Verenigde Staten als op woensdag 14 juni aan de Burgemeester de Raadtsingel een herdenkingssteentje wordt gemetseld voor Henriëtte van Ameringen. Deze bekende Dordts-joodse vroedvrouw, die honderden baby’s in de wereld moet hebben geholpen, is vergast in Auschwitz op 17 september 1943. In totaal worden op 14 juni her en der in Dordrecht vijftien zogenoemde Stolpersteine geplaatst, waarmee evenzoveel vermoorde Dordtenaren worden herdacht.
Lees meer >
Hongaarse Dordtenaar Guido Rudnai werd door de nazi’s gewoon als jood behandeld
Een jaar nadat dit verhaal op deze website was gepubliceerd, kwam er uit Boedapest een schriftelijke reactie van Vera Rudnai zelf. Familieleden hadden haar op fouten gewezen. Haar correcties en aanvullingen zijn verwerkt in de versie die nu op de website staat.
‘Doodsbang’ een gedicht van Julia Opsteegh
De 11-jarige Julia Opsteegh, leerlinge in groep 7 van de Bavinckschool in Dordrecht, heeft dit onderstaand gedicht uitgesproken bij het plaatsen van Stolpersteine op het adres Rozenhof 22, op 18 april 2017.
Lees hier het gedicht van Julia Opsteegh >
Edjo Frank en de scherven op de stoep, een gedicht
De dichter Edjo Frank heeft op verzoek een gedicht geschreven voor de website van de Dordtse werkgroep Stolpersteine. Het leek de redactie passend om het hem te vragen: Frank is een zoon van joodse ouders, en Dordtenaar sinds mei 1976. Het gedicht dat hij toezond, getiteld ‘Scherven’, is bovendien toegesneden op het fenomeen Stolpersteine, en op het herdenken, het niet-vergeten, dat met deze gedenktekens in de stoep wordt beoogd.
Het gedicht kwam niet makkelijk tot stand, vertelde Edjo Frank. “Ik heb er flink over nagedacht en het gedicht geschreven, neergelegd, herschreven en nog een keer herschreven.” Wat hij erin wil benadrukken is “het belang van het noemen en bewaren van de namen van hen die toen verdwenen”.
Lees hier het gedicht van Edjo Frank >
Fotoverslag plaatsing 15 Stolpersteine 18 april 2017
| Wijnstraat 195 | MOZES JACOB KETS DE VRIES |
| Voorstraat 293 | LEVIE HAAGMAN CHARLOTTA HAAGMAN-KAHNE DAVID WILLY HAAGMAN HERMAN GEORGE HAAGMAN ARTHUR LEOPOLD HAAGMAN |
| Burgemeester de Raadtsingel 67 | ANDRIES LEVIE VAN DIJK SIMONA SELMA VAN DIJK-DE BEER SARA INA VAN DIJK |
| Rozenhof 22 B&W aanwezig |
BAREND JOSUA KATAN ROSA KATAN-DUIZEND SAMUEL KATAN JOSEPH KATAN MILKAH KATAN ERNST JAKOB HESDÖRFFER |
Klik hier om de foto's te bekijken >
Nieuwe data plaatsing Stolpersteine
Het bestuur van stichting werkgroep Stolpersteine is verheugd u te kunnen laten weten dat vanuit het atelier van Gunter Demnig in Berlijn dertig Stolpersteine zijn bezorgd, teneinde deze op de daarvoor bestemde plekken in Dordrecht te kunnen plaatsen.
Stucwerk van familie Voorzanger ‘ontdekt’
Van onverwachte zijde is er onverhoeds een aanvulling gekomen over de familiegeschiedenis van Levie en Esther Voorzanger, het joodse echtpaar dat wordt beschreven in verhaal 88.
In de zomer van 2016 hield Jaap Bouman, schrijver van ‘Eigen-Aardig’, een wekelijkse, veelgelezen pagina over vooral het vroegere Dordrecht in AD/De Dordtenaar, zijn jaarlijkse fotopuzzle. Lezers moesten zien te raden waar (en dit keer ook waarom) hij foto’s had gemaakt van bepaalde Dordtse dingen. Hoewel hij zijn actieradius had beperkt tot het havengebied en bij de foto’s tips plaatste, klaagden de inzenders: de moeilijkheidsgraad was hoog.
Eén foto betrof “een fraai beeldhouwwerk” met vier kinderen, dat is te vinden bovenin het portaal van de winkelpanden Voorstraat 378 en 380. Als je het bestaan ervan niet kent, kijk je er langs heen. Je moet nogal omhoog kijken, en mensen kijken meestal omlaag als ze een winkeldeur binnengaan. Niettemin wisten ‘nijvere puzzelaars’ het stucwerk thuis te brengen.
eBay veilt envelop van Dordts-joodse
docent en humanist Jaap van Praag
Opnieuw is via de veilingsite eBay een poststuk opgedoken, dat in de oorlog door een joodse Dordtenaar is verstuurd.
Het betreft een envelop voor een brief die afzender J.P. van Praag, wonend aan de Binnenkalkhaven 5 rood in Dordrecht, heeft gezonden naar mr. J.J. Polak in Princeton, in de staat New York. Polak had er als adres 59 Wigginstreet.
Vaaglijk is in het stempel op de groene postzegel van vijf cent de datum 24.41.12 te ontwaren, wat zou kunnen duiden op 24 december 1941. Dat de brief in de oorlog is verzonden, is onbetwistbaar. De envelop is blijkens stempels op de achterzijde van de envelop Geöffnet geweest door het Oberkommando der Wehrmacht. Swastika’s zijn zichtbaar. De stempels betekenen dat het poststuk de Duitse censor is gepasseerd.
‘Dordrecht’ bezoekt de
Stolpersteine-werkplaats
in Noord-Berlijn
‘Elke letter, elk cijfer wordt met de hand in het plaatje gebeiteld'
Nu we het weten, overrompelt de ontroering ons.
Hoe worden Stolpersteine nu eigenlijk gemaakt? Die vraag beheerste mij als lid van (en verslaggever namens) de Dordtse werkgroep Stolpersteine al vanaf het allereerste begin. In feite gaat de nieuwsgierigheid nog verder terug, naar begin deze eeuw, toen ik in Berlijn, bij de ingang van de Hackesche Höfe, mijn allereerste Stolperstein zag. Ik struikelde er bijna over, en dacht verwonderd: ‘Wat is dit in vredesnaam?’
Twintig Europese landen weten het inmiddels: Stolpersteine zijn die eenvoudige, doeltreffende herdenkingssteentjes die in de nabijheid van joodse huizen in het trottoir worden gemetseld. Ze bevatten karige personalia: naam, geboortejaar, vernietigingsoord, sterfjaar. Om de tekst op de messingplaatjes te kunnen lezen, moet je een buiging maken - en daarmee eer je de overledene.
Demnig zelf bij 4e steenlegging in Dordt
Dordrecht – Maandag 22 februari worden er in Dordrecht opnieuw Stolpersteine geplaatst, herdenkingssteentjes voor vermoorde Dordtse joden. Deze keer zijn het er zestien. Ze worden aangebracht door Gunter Demnig zelf, de Duitse kunstenaar die de steentjes heeft bedacht. Enkele weken geleden, eind januari, mocht de Dordtse werkgroep Stolpersteine zelf twaalf steentjes leggen. Het ontbrak Demnig aan tijd om naar Dordrecht te komen.
Lees meer over de steenleggingen in Dordrecht op maandag 22 februari 2016 >
Klik hier om de foto's te bekijken >
Na 75 jaar: raadsel rond een boek wordt opgelost
Dordtenaar Gerrit Wildeman heeft eind januari 2016, na 75 jaar, een klein raadsel opgelost: hij weet nu eindelijk wie toch die hem onbekende Roska Polak is, de naam die staat in een kinderboek dat hij sinds de oorlogsjaren bezit.
“De Club van Rustoord is de titel van dit boek, dat is geschreven door B. van Huët. Het is gepubliceerd in 1931 en bevat meerdere illustraties van Adri Alindo. Indertijd is de uitgave “aangeboden” door de Rotterdamse firma de Erven Wed. J. van Nelle in Rotterdam. Misschien was het wel een bepaalde (zegeltjes-)actie van deze koffiefabrikant.
“In het exemplaar dat Gerrit Wildeman, geboren in 1928, al decennia bewaart, staat binnenin geschreven, op de titelpagina: “Van Roska Polak”. Maar wie is in vredesnaam Roska Polak?
Ze zag drie steentjes en er ‘vormde zich een gedicht’
Nelleke Wander wandelt veel door Dordrecht, haar woonplaats en geboortestad. Een enkele maal komt ze dan Stolpersteine tegen, de struikelsteentjes. Zoals op de Singel, begin 2016. Drie liggen er daar, bij nummer 172, voor Meijer de Liver, zijn zoon Mozes en zijn dochter Rosette, alledrie vermoord in Auschwitz.
“Ik stond stil”, vertelt Nelleke, “en in mij begonnen zich woorden tot een gedicht te vormen.” Dat gedicht, getiteld ‘Struikelstenen’, zond ze de redactie van deze website toe. Die plaatste het meteen.
Lees hier het gedicht van Nelleke Wander >
Op dinsdag 26 januari 2016 mag de werkgroep nu ook zelf Stolpersteine leggen
Dinsdag 26 januari worden er bij woningen van omgekomen Dordtse joden opnieuw herdenkingssteentjes aangebracht, voor de derde keer nu al. Op negen adressen in hoofdzakelijk de binnenstad komen in totaal twaalf zogenoemde Stolpersteine. De Dordtse werkgroep Stolpersteine, die met giften en donaties tweehonderd steentjes hoopt te kunnen financieren, is na de 26ste gevorderd tot veertig exemplaren.
Lees meer over de steenleggingen in Dordrecht op dinsdag 26 januari 2016 >
Klik hier om de foto's te bekijken >
Dordtenaar Frank Ammerlaan (1976), een zelfverklaarde amateur-dichter, heeft op een regenachtige zondagmiddag een gedichtje geschreven over de drie struikelsteentjes die hij tijdens een wandeling door de binnenstad ontdekte.
Het gaat om de Stolpersteine die nakomelingen van de familie Blitz in februari 2015 lieten metselen in de Statengang achter V&D.
Op die plek bevond zich in de oorlogsjaren de Gevulde Gracht en daar, in een huisje op nummer 15, woonden Isaäc Blitz en Aaltje Kopee met hun zeven kinderen. Vader, moeder en Flora, een tweelingzus van Lena, stierven een wrede dood in Auschwitz. Lena overleefde de oorlog, en heeft er altijd groot verdriet over gehouden dat zij hen nergens kon herdenken. Haar eigen dertien kinderen, van wie er nog elf leven, hebben de drie steentjes bekostigd (zie verhaal 37 op deze website), om alsnog een soort gedenkoord te scheppen.
Lees hier het gedicht van Frank Ammerlaan >
Mr. A.F.M. (Ton) Delemarre, oud-secretaris van de Culturele Raad in Dordrecht, zag tijdens een werkvakantie in het Zuid-Franse dorp Mollans-sur-Ouvèze het boek Is dit een mens? van Primo Levi in de boekenkast staan. Hij begon het te lezen.
Primo Levi is een joods-Italiaanse schrijver, en overlevende van Auschwitz. Hij ontsnapte enkele malen ternauwernood aan selectie voor de gaskamer. Levi schreef na de oorlog het huiveringwekkende boek Se questo è un uomo, over het leven in het kamp en hoe mensen zich gedragen in extreme omstandigheden. Het werd in 1947 uitgegeven. Bekend raakte het echter pas in 1958, toen een grotere uitgever het heruitgaf.
Lees hier het gedicht van Ton Delemarre >
20 Stolpersteine geplaatst op 18 februari 2015 - een fotoverslag
Klik op de foto om de foto's te bekijken >
Nog eens twintig Stolpersteine in Dordrecht
Woensdag 18 februari worden er opnieuw Stolpersteine gelegd bij de voormalige woningen van vermoorde joodse Dordtenaren. Vorig jaar zijn de eerste acht herdenkingssteentjes in de stoep aangebracht, dit keer volgen er nog eens twintig.
In totaal zijn er tijdens de Tweede Wereldoorlog in Dordrecht 190 joden opgepakt, gedeporteerd en vergast in de concentratiekampen.
Lees meer over de twintig steenleggingen in Dordrecht: een verslag en een fotoreportage >
Werkgroep komt met tweede lijst vermoorde Dordtenaren
De Dordtse werkgroep Stolpersteine presenteert in dit nieuwe jaar 2015 een tweede lijst van vermoorde Dordtse joden.
Deze lijst, Lijst 2 geheten, geeft een overzicht van alle joden die weliswaar in Dordrecht zijn geboren, maar voor de oorlog de stad om uiteenlopende redenen hadden verlaten, bijvoorbeeld om elders een nieuwe baan te beginnen.
Strikt genomen vallen deze geboren Dordtenaren buiten de inzet van de werkgroep, die zich immers concentreert op joden die tijdens de oorlog in Dordrecht woonden of verbleven. Maar om een beter inzicht te krijgen in hoe groot de joodse gemeenschap was in de aanloop naar de Tweede Weredloorlog, is Lijst 2 samengesteld.
Hoe dit is gebeurd, en hoe moeilijk het zelfs 70 jaar na de oorlog nog is om betrouwbare gegevens te vinden, wordt beschreven in een afzonderlijk artikel, zie verhaal nummer 57
Dordrecht heeft nu ook (acht) Stolpersteine
Vrijdag 11 april 2014 zijn in Dordrecht de eerste Stolpersteine geplaatst, acht in totaal, op vier afzonderlijke adressen. De werkgroep Stolpersteine Dordrecht had er bij deze gelegenheid graag meer gelegd, maar dit was praktisch niet mogelijk. Gunter Demnig, de Duitse kunstenaar die deze struikelsteentjes bedacht en ze persoonlijk in de trottoirs aanbrengt, zag geen kans er dit jaar meer te maken voor Dordrecht. Volgend jaar wil de werkgroep er zeker zestig bij hem bestellen.
Dordrecht was een van de vele gemeenten die Demnig tijdens zijn werkreis door Nederland bezocht. Hij begon de toernee op zondag 6 april in Zwolle, Zutphen en Raalte en eindigde de week op Goeree-Overflakkee. Overal plaatste hij gedenksteentjes voor gedeporteerde joden, in de stoep voor hun voormalige woningen. Inmiddels liggen er in Nederland al honderden, volgens Trouw verdeeld over 75 gemeenten, en in heel Europa 50.000. Alle Stolpersteine hebben hetzelfde formaat: 10 bij 10 bij 10 cm.
Lees verder over de eerste steenlegging in Dordrecht: een verslag en een fotoreportage >
