NIEUWS

Affiches tonen het vroegere joodse
leven in de regio rond Sliedrecht

Nu pas ontdekt: in de Sliedrechtse dijksynagoge hangen al jaren twee affiches, die samen een beeld geven van het (grotendeels voormalige) joodse leven in de wijde omgeving van Sliedrecht. Er worden foto’s getoond van synagoges, soms ook een van een joodse begraafplaats en van lokale joodse personen. De posters zijn gemaakt door grafisch ontwerper Annelies Kitsz, dochter van Ronald Kitsz, die tegenwoordig voorzitter is van het bestuur van de dijksynagoge.

Affiches van het vroegere joodse leven in de regio rond Sliedrecht

Affiches van het vroegere joodse leven in de regio rond Sliedrecht
Voor een groter beeld klik op het affiche

Toeval
Een bestuurslid van de Dordtse werkgroep Stolpersteine ontdekte de posters eind 2022 bij toeval, toen hij de Sliedrechtse synagoge tijdens Chanoeka bezocht. Bij binnenkomst zijn ze te zien, boven tegenover de garderode. Onderin dat gerestaureerde en teruggeplaatste gebouw, waaraan eerder op deze website een artikel is gewijd (verhaal 196), bevindt zich een vergaderzaal met een bescheiden expositieruimte. Daar hangen nog veel meer posters, die al in oktober 2017 zijn vervaardigd.
        De oorspronkelijke sjoel, in gebruik genomen in 1845, diende voor de joden uit zowel Sliedrecht als het naburige Hardinxveld-Giessendam.
        Dordrecht is één van de joodse gemeenten die op de twee affiches wordt genoemd. De andere gemeenten zijn Lekkerkerk, Schoonhoven, Vianen, Leerdam, Gorinchem en Ridderkerk. Werkendam en Woudrichem vormen samen de negende gemeente. In een klein staatje wordt van de betrokken plaatsen vermeld hoeveel joodse inwoners er volgens volkstellingen huisden, verdeeld over vijf jaren: 1809, 1840, 1869, 1899 en 1930.
        Dordrecht had de grootste joodse bevolkingsgroep (variërend van 310, 327, 384 en 429 tot 322), Werkendam en Woudrichem de kleinste (25, 29, 49, 23 en 14), gevolgd door Lekkerkerk (28, 56, 62, 32 en 1). Sliedrecht zelf telde er achtereenvolgens 47, 61, 52, 23 en 14. Schoonhoven en Gorinchem waren na Dordrecht de grotere joodse gemeenten.
        Op het eerste affiche wordt toegelicht dat het beoogt een indruk te geven “van het joods leven dat er in deze regio is geweest” en “van de voorzieningen” aldaar. “Hierbij moet bedacht worden dat er ook in de niet-genoemde plaatsen joden gewoond hebben”, wordt vervolgd. “Zij behoorden meestal tot de dichtstbijzijnde joodse gemeente en werden geacht daar financieel aan bij te dragen.”

Museum
In de regio die op de posters wordt belicht, bestaat alleen de dijksynagoge van Sliedrecht nog. Alle andere gebedshuizen zijn opgeheven. In Schoonhoven is de synagoge, ingewijd in 1938, tegenwoordig een museum voor zilversmeedkunst. Van Woudrichem wordt een foto van de “vermoedelijk laatste” joodse inwoners getoond, Abraham en Hartog Benjamins.
        De affiches zijn exclusief, want “verder nergens gepubliceerd”, vertelt Ronald Kitsz desgevraagd. Met de publicatie op deze website komen ze voor het eerst in de openbaarheid. Annelies Kitsz heeft de posters in opdracht van het bestuur ontworpen, toen in 2017 de expositieruimte onderin de synagoge opnieuw werd ingericht en heropend. Dat deed Frank Tas, nazaat van een van de laatste voorzangers van Sliedrecht, de heer Callo.
        Die tentoonstelling geeft iets weer van het voorbije joodse leven in de omgeving en de plaats van Sliedrecht daarin. Aan de orde komen het jodendom, de regionale en plaatselijke joodse geschiedenis tot aan de Tweede Wereldoorlog, de oorlog zelf en de herbouw en herinwijding van de dijksynagoge. De affiches zijn een onderdeel van deze presentatie.
        Wie het gebouw aan de Rivierdijk 51 zou willen bekijken, kan daarvoor elke tweede zaterdag en zondag van de maand terecht. Dan zijn er open dagen. Ook kan er een rondleiding op afspraak worden geboekt. Inlichtingen: rondleidingen@dijksynagoge.nl en info@dijksynagoge.nl.