NIEUWS

Arrestantenkaarten Dordtse
joden nu online te bekijken

Zevendertig joodse Dordtenaren zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog via Rotterdamse politiecellen overgebracht naar het doorgangskamp Westerbork. Hun persoonsgegevens zijn, inclusief hun arrestantenkaarten, online beschikbaar gekomen via de website van het Stadsarchief in Rotterdam en die van de zoekmachine Oorlogslevens.nl. Ook de personalia van niet-joden uit Dordrecht die in de oorlogsjaren zijn gearresteerd, kunnen daar bekeken worden. Dat zijn er honderden.

lijst met de namen van joodse Dordtenaren die vanuit Rotterdam naar Westerbork

Dit zijn de vier onderdelen van de lijst met de namen van joodse Dordtenaren die vanuit Rotterdam naar Westerbork zijn overgebracht. De lijst bevat tientallen dubbelingen.
Foto’s Redactie Website

arrstantenkaart van Emanuel Hartog

Dit is de arrstantenkaart van Emanuel Hartog, van beroep bode van de joodse gemeente. Hij kwam uit ’s-Gravendeel, woonde in Dordrecht aan het Steegoversloot en is vermoord in Auschwitz, op 15 december 1942. Foto Stadsarchief Rotterdam

Onontdekt
In juni 2020 werden 16.000 van de 34.000 arrestantenkaarten van de Rotterdamse Gemeentepolitie openbaar gemaakt. Die betroffen de periode 1940-1944. Op de website van de Dordtse werkgroep Stolpersteine is naar aanleiding daarvan een verhaal geplaatst over de twee joodse zussen Eva en Elisabeth Philips (verhaal 232). Pas doordat hun arrestantenkaart online werd prijsgegeven, werd hun identiteit bekend en ook dat zij in Dordrecht hebben gewoond. Voordien waren zij volledig onontdekt gebleven.
        Per 1 januari 2021 kwamen nóg meer arrestantenkaarten in de openbaarheid, namelijk die van 1945. Daardoor was beter na te gaan welke joodse, maar ook welke niet-joodse Dordtenaren in een gevangenis of in een concentratiekamp zijn beland. Met enige vertraging heeft de werkgroep dit nu begin 2023 uitgeplozen. De uitkomst is dat de joodse arrestanten uit Dordrecht naar Westerbork zijn getransporteerd, officieel in totaal 68. In Kamp Amersfoort en Kamp Vught kwamen de niet-joodse arrestanten uit Dordrecht terecht, respectievelijk 140 en 95.
        Het Stadsarchief heeft alleen de namen bekendgemaakt van personen van wie vaststaat dat zij zijn overleden of van wie zulks op grond van hun geboortejaar mag worden aangenomen. Gegevens van personen die misschien nog leven, zijn online niet op te zoeken. Dit is gebeurd om hun privacy te beschermen, meldde het Stadsarchief destijds in een persbericht. Onder de arrestanten bevonden zich vanzelfsprekend talrijke ‘gewone’ criminelen, maar ook personen “die zijn opgepakt vanwege hun Joodse achtergrond of hun rol in het verzet”.
        Nog een toelichting: de arrestantenafdeling van de Rotterdamse politie had tijdens de oorlog “een regionale functie”. Niet alleen Rotterdammers werden vastgehouden in het hoofdbureau aan het Haagseveer of in een van de andere bureaus. Daarom staan op de kaarten ook namen van mensen uit Schiedam, Vlaardingen en andere nabijgelegen plaatsen, zoals Dordrecht, Sliedrecht, Zwijndrecht, Papendrecht, Strijen, Alblasserdam, ’s-Gravendeel, Gorinchem en Oud-Beijerland. 

Lijsten
Het aantal Dordtenaren dat naar Kamp Westerbork is getransporteerd – en vandaar naar de vernietigingskampen in Duitsland en Polen – is volgens het Stadsarchief 68. Maar tientallen van hen worden dubbel vermeld. Nadat die dubbelingen waren doorgestreept, bleven er 37 mensen over. Verderop worden foto’s van de vier Rotterdamse lijsten getoond. Belangstellenden kunnen daarop zelf zien wie zoal daar twee- en soms drievoudig op voorkomt.
        Onder de 37 overgebleven arrestanten bevinden zich drie overlevenden. Dat zijn de al genoemde twee zussen Philips en dat is Johannes Herman Frederik Maria Baas, geboren in Amsterdam op 16 juli 1909. Johannes heeft in Dordrecht gewoond op drie adressen en werkte er als leerlooiersknecht. Althans, volgens officiële documenten. Maar nader onderzoek van de werkgroep heeft uitgewezen dat zich rond deze Johannes iets merkwaardigs, iets bizars heeft afgespeeld: zijn identiteit is gestolen geworden – eerst door een Duitse jood, daarna door een Duitse SS’er. De kwestie wordt in een apart verhaal op deze site uiteengezet.
        Wat was het lot van de 37 Dordtse joden die zolang in Westerbork werden opgesloten? Zij zijn er op verschillende dagen aangekomen, tussen 27 juni 1942 en 31 maart 1944. Meestal werd er een enkele joodse Dordtenaar naar Westerbork gebracht, maar enkele keren gebeurde dat met meerderen tegelijk, zoals op 27 augustus 1942 (4), op 5 november 1942 (7), op 15 juni 1943 (4), op 17 juni 1943 (7) en op 21 juni 1943 (5). Westerbork bleek voor verreweg de meesten van hen het voorportaal van de dood.
        Van twaalf willekeurige omgebrachte Dordtse joden wordt hieronder een arrestantenkaart getoond, als voorbeeld. Ze waren verschillend van vorm. Wie van alle Dordtse slachtoffers, óók de niet-joodse, de arrestantenkaart wil zien, kan daarvoor terecht op de twee websites. Zoek op het trefwoord ‘Dordrecht’ of klik deze links aan:  
1. stadsarchief.rotterdam.nl - Westerbork - Dordrecht
2. stadsarchief.rotterdam.nl - Vught - Dordrecht
3. stadsarchief.rotterdam.nl - Amersfoort - Dordrecht.

arrestantenkaarten met de namen van Dordtse joden
arrestantenkaarten met de namen van Dordtse joden
arrestantenkaarten met de namen van Dordtse joden
arrestantenkaarten met de namen van Dordtse joden

Een aantal van de tientallen arrestantenkaarten met de namen van Dordtse joden. De kaarten, die verschillende vormen hebben, vermelden allerlei persoonsgegevens, de datum van opsluiting en de datum van vertrek naar Westerbork.
Foto’s Stadsarchief Rotterdam