NIEUWS
Duitse soldaat gooit in Dordrecht
een joodse marktkraam omver
Het was maar een incident, maar wel een voorval dat typerend was voor hetze van Duitsers tegen joden in de bezettingstijd. En het speelde zich af in Dordrecht, op de weekmarkt.
Wat gebeurde er? En hoe komt het dat het incident, 78 jaar na de oorlog, alsnog bekendgemaakt kan worden?
 |
Een zeldzame foto van de weekmarkt op het Scheffersplein in de oorlogstijd. In welk oorlogsjaar de foto is gemaakt, is volgens het Regionaal Archief Dordrecht niet bekend. Het was op deze markt dat de kraam van de joodse marktkoopman door een Duitser omver werd gegooid. |
Omgooien
Het is dankzij de Dordtse archiefonderzoekster Erica van Dooremalen dat de gebeurtenis überhaupt in de openbaarheid is gekomen. Zij is al jaren bezig publieke documenten uit het Regionaal Archief Dordrecht te fotograferen en transcriberen, om ze vervolgens op haar website ‘Dordtenazoeker.nl’ te publiceren. Zo heeft zij dat ook gedaan met ingekomen en uitgegane brieven en minuten (documenten) van de Gemeentepolitie, uit de periode 1940-1943 en vanaf juni 1945. Eén zo’n brief gaat over een “Duitschen soldaat”, die een “Joodschen marktkraam omgooide”.
De brief is op 30 oktober 1940 door een Oberfeldwebel van de Feldgendarmerie, werkzaam op de Ortskommandantur Dordrecht, naar het hoofdbureau van de Gemeentepolitie gestuurd.
De Oberfeldwebel, wiens handgeschreven naam onleesbaar is, meldt 25 dagen na het incident dat hij een rapport terugstuurt naar het politiebureau, met de opmerking dat het onderzoek in de kwestie zonder resultaat is gebleven. Verder onderzoek zal waarschijnlijk niet succesvol zijn, denkt hij. Die kwestie staat in het rapport beschreven. Dat rapport was opgesteld in het Nederlands, maar is voor de gelegenheid ook vertaald naar het Duits.
Doorlopen
In zijn rapport doet agent van politie Albert J. Beckerman verslag van een gebeurtenis op de markt. Hij begint ermee dat hij op zaterdagnamiddag 5 oktober 1940, om 19 uur, aanwezig was bij een volksoploop op de Voorstraat, nabij het Scheffersplein. “Toen ik daar aan kwam”, schrijft Beckerman in proces-verbaaltaal, “was de agent van politie [H.R.] Klarenbeek reeds bezig de menschen tot doorloopen aan te manen. Men gaf direct gevolg aan dit verzoek.”
“Ik heb gesproken met den marktmeester Van Soomeren [bedoeld wordt Anthonie Zoomer, red.], die mij mededeelde, dat hij had gehoord, dat een Duitschen soldaat de kraam van een joodsche marktkoopman omvergeworpen had; hij zelf had niets gezien. Vervolgens heb ik gesproken met Damnis Knoop, koopman, geboren te Rotterdam, 18 juni 1900, wonende te Dordrecht, Kolfstraat 29, die mij het volgende mededeelde:
“Hedenmiddag had ik een in Rotterdam wonende joodsche koopman een kraam verhuurd, die stond op het Scheffersplein alhier. Om ongeveer 7 uur kwam er een Duitsche soldaat op die kraam toegelopen, die de joodsche koopman te lijf wilde. De soldaat schold hem uit en riep, dat hij daar niet mocht staan. De koopman greep snel zijn koffer en is weggeloopen. De Duitse soldaat wierp met een plank van die kraam, waardoor ik in het gezicht getroffen werd. Bij wederzien zal ik die Duitsche soldaat wel kunnen herkennen. Toen de politie de menschen tot doorloopen aanmaande, heeft de soldaat zich ook verwijderd.”
En daarmee was de kwestie uit de wereld, althans: niemand kwam er ooit nog op terug. Totdat Van Dooremalen het rapport onder ogen kreeg.
***
Wie overigens die joodse marktkoopman was, werd niet vermeld en zal anno 2023 ook niet meer achterhaald kunnen worden.
Voor de volledigheid: de weekmarkt wordt al lang niet meer rond het standbeeld voor Ary Scheffer op het Scheffersplein gehouden. Zij is verplaatst naar het Statenplein en de Sarisgang.
