NIEUWS

Dordrecht heeft nu ook (acht) Stolpersteine

Stolpersteine DordrechtVrijdag 11 april 2014 zijn in Dordrecht de eerste Stolpersteine geplaatst, acht in totaal, op vier afzonderlijke adressen. De werkgroep Stolpersteine Dordrecht had er bij deze gelegenheid graag meer gelegd, maar dit was praktisch niet mogelijk. Gunter Demnig, de Duitse kunstenaar die deze struikelsteentjes bedacht en ze persoonlijk in de trottoirs aanbrengt, zag geen kans er dit jaar meer te maken voor Dordrecht. Volgend jaar wil de werkgroep er zeker zestig bij hem bestellen.

Dordrecht was een van de vele gemeenten die Demnig tijdens zijn werkreis door Nederland bezocht. Hij begon de toernee op zondag 6 april in Zwolle, Zutphen en Raalte en eindigde de week op Goeree-Overflakkee. Overal plaatste hij gedenksteentjes voor gedeporteerde joden, in de stoep voor hun voormalige woningen. Inmiddels liggen er in Nederland al honderden, volgens Trouw verdeeld over 75 gemeenten, en in heel Europa 50.000. Alle Stolpersteine hebben hetzelfde formaat: 10 bij 10 bij 10 cm.

Besloten
De allereerste Dordtse struikelsteentjes werden aangebracht op de Groenedijk, bij nummer 74. Dat gebeurde tijdens een ingetogen bijeenkomst, die op verzoek van familie Cohen besloten werd gehouden. De Stolpersteine herdenken Bernard Abraham Cohen en zijn echtgenote Elisabeth Duits, die beiden op 30 september 1942 in Auschwitz het leven lieten. Nabestaanden van dit echtpaar, van wie de drie kinderen de oorlog overleefden, waren talrijk aanwezig. Zij legden een boeket bij de steentjes en twee foto’s van de echtelieden.

Stolpersteine Dordrecht         Iets verderop, op de Hallincqlaan 32, mochten belangstellenden en de pers de steenlegging bijwonen. Op dit adres woonden Jacob Hendrik Kann en Dora Juliette Spanjaard. Een van hun overlevende kinderen, zoon Otto, sprak over hoe zijn vader hem wist te redden uit de handen van de Duitsers. Jacob Kann stierf in Auschwitz, zijn vrouw Dora in Huizen.
         Drie steentjes kwamen hierna in de stoep te liggen op de Singel, bij nummer 172, voor vader Meijer de Liver, zoon Mozes en dochter Rosette, alledrie vermoord in Auschwitz. Twee kinderen overleefden, Jaap en Sophia, en een dochter van deze laatste, Roos Goedhart-Snieder, haalde geëmotioneerd herinneringen op aan het gezin De Liver.
         Na afloop deed zich een curieus, ironisch voorval voor: de vrouw die nu in het huis van de familie De Liver woont en die de steenlegging van bovenaf had gefotografeerd, kwam naar buiten en stelde zich aan Roos Goedhart voor. Ze zei dat ze van Armeense afkomst is. En dat ze het betreurt het de Armeense genocide van 1915, waarbij honderdduizenden Armenen zijn vermoord en verdreven, nooit is erkend (behalve door het Franse parlement, red.), in tegenstelling tot de Holocaust.

Foto’s
Op de Johan de Wittstraat 31 ten slotte werd de laatste gedenksteen gemetseld, voor Abraham Duits. Deze geboren Dordtenaar is weliswaar vanuit Amersfoort weggevoerd naar Neuengamme, maar zijn zoon Sal wilde graag bij het ouderlijk huis een Stolpersteine aangebracht zien. Zo gebeurde het ook, in Sal’s bijzijn. Alle steenleggingen waren, hoewel woorden soms verloren gingen door het voortrazend verkeerd, aangrijpend. Zij beroerden niet alleen de nabestaanden, maar zichtbaar ook voorbijgangers en andere geïnteresseerden.
         In de trouwzaal van het oude stadhuis lichtte Demnig op gemoedelijke en informatieve toon zijn almaar uitdijende project toe. Dordrecht hoort daar nu ook bij.
         De hieronder geplaatste foto’s geven een beeld van de plechtigheden. De foto’s zijn gemaakt door vormgever Per Bos.

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

De Liver

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014

Eerste plaatsing Stolpersteine in Dordrecht 11 april 2014