Het voorbije joodse dordrecht

De onontdekte foto’s van Dordtse
joden in het archief: aflevering 6

Vooroorlogse foto's van joodse Dordtenaren

Vier kinderen

Jacobus Isaac Hendrik (Cobus) Kann

Gezien het jaar waarin deze foto is gemaakt, 1936, kan dit alleen Jacobus Isaac Kann zijn, geen twijfel mogelijk. Hij is de vierde nakomeling van Jaap en Dora Kann.
Foto RAD (nr. 309_10752)

In de administratie van Foto Beerman heeft deze foto van een vriendelijk glimlachende baby ordernummer 26894 gekregen en als datum 25 november 1936. De foto is besteld door ‘Kann, Hallincqlaan 32’.
        Dan is dit onbetwistbaar Jacobus Isaac Hendrik (‘Cobus’) Kann, geboren op 7 maart 1936, als tweede zoon van Jacob Hendrik (‘Jaap’) Kann (Den Haag, 22 augustus 1900) en Dora Juliette Spanjaard (Borne, 8 juni 1906). Het gezin woonde sinds 11 december 1930 op het adres Hallincqlaan 32. Op deze website is een verhaal gewijd aan deze familie, zie verhaal 5.
        In het kort: Jaap Kann trouwde met Dora in haar geboorteplaats, op 15 oktober 1928. Haar man, die in Noord-Amerika had gewerkt, verbleef al vanaf 16 augustus 1928 in Dordrecht, aan het Kromhout, op nummer 153. Na het huwelijk gingen Dora en hij per 13 december 1928 eerst aan de Stooplaan wonen, op nummer 31. Daarna volgde de Hallincqlaan.
        Het echtpaar kreeg vier kinderen, die allen in Dordrecht zijn geboren. Otto als eerste op 6 november 1929, Elise als tweede op 23 december 1920, Judith Sophia als derde op 28 juli 1934 en ten slotte kwam Jacobus, in 1936. Vader Jacob, werktuigkundige van beroep, werkte in Dordrecht als bedrijfsleider bij de elektromotorenfabriek EMF, gevestigd aan de Korte Parallelweg.
        De vier kinderen hebben allen de Holocaust overleefd. Elise en Judith konden onderduiken in Eindhoven, Jacobus in Badhoevedorp. Otto was, net als zijn vader, op 25 november 1943 al onderweg naar kamp Westerbork. Bij Hooghalen sprongen zij uit de trein. Otto rolde van het talud af, wist zich te redden en vluchtte. Zijn vader viel een bewaker aan, werd in de schouder geschoten en belandde in het kamp.
        Jaap Kann is op 28 januari 1944 in Auschwitz vermoord, 43 jaar oud. Zijn vrouw Dora is op 4 juni 1944 op 37-jarige leeftijd in Huizen overleden, aan de gevolgen van tuberculose.

Pasfoto

HelenaMonasch

Zij kijkt enigszins schuchter, de vrouw rechts bovenaan.
Het is Helena Monasch, die 21 was toen de foto werd gemaakt. Helena is het enige kind van Jacob en Roosje Monasch.
Foto RAD (nr. 309_31740)

Op 29 september 1940 werden in de studio van Foto Beerman pasfoto’s voor persoonsbewijzen gemaakt. Eén ervan, nummer 31740 rechts bovenaan, betreft een dame ‘Monar’ van de Singel 106, zo staat in de orderadministratie. Wie zou dit kunnen zijn?
        Op het adres Singel 106 A rood (nu: 160) woonde vanaf 30 juni 1936 de familie Monasch, die daarvoor, vanaf 1 mei 1925, eerst een woning aan het Steegoversloot had betrokken, op nummer 77 en daarna per 1 september 1925 een woning aan de Javastraat 11 rood. Het gezin omvatte drie personen: boekhouder Jacob Mozes Monasch (Dordrecht, 24 juni 1879), zijn echtgenote Roosje Pino (Sneek, 18 maart 1884) en hun enige kind Helena Mechgelina, in Boxmeer geboren op 8 september 1919. Op 1 mei 1925 was dit gezin vanuit Boxmeer naar Dordrecht vertrokken.
        Het heeft er dus alle schijn van dat de pasfoto Helena toont. Toen zij de studio binnenliep, was zij 21, een leeftijd die past bij de dame op de foto.
        Op deze website staat een verhaal over deze en nog een andere familie Monasch in Dordrecht, zie verhaal 168. Jacob Monasch, zijn vrouw en Helena zijn in de oorlog omgebracht in Auschwitz – vader en dochter tegelijk op 18 november 1942, de moeder een dag later, respectievelijk 63, 58 en 23 jaar oud. Helena was werkzaam als kantoorbediende.

Weduwe

Bertha de Jong-Mecklenburge

De al wat oudere vrouw links bovenaan kan ook worden thuisgebracht: zij is Bertha de Jong-Mecklenburg, weduwe van Salomon Simon de Jong (1866 – 1937). Zou zij een soort vroegtijdig hoorapparaat dragen, gezien het snoer dat van haar oor naar haar borst loopt?
Foto RAD (nr. 309_32033)

Nog een serie pasfoto’s, ook gemaakt op 29 september 1940. De mevrouw links bovenaan, die op de foto ordernummer 32033 heeft gekregen, heeft te maken met ‘De Jong, Leerambachtstraat 13  (nu: 23).
Dit blijkt Braune (‘Bertha’) de Jong-Mecklenburg te zijn, geboren in Lübeck op 11 januari 1878. Op de genealogische website ‘Geni’ staat een fotootje van haar waarop ze een hoed draagt. Deze vrouw lijkt onmiskenbaar sprekend op de vrouw van de ‘Dordtse’ pasfoto.
        Braune, soms geschreven als Bräune, komt voor in verhaal 16 op deze website. Zij was de echtgenote van Salomon Simon de Jong (Emmen, 1 mei 1866), met wie zij op 24 januari 1902 in haar woonplaats trouwde, hij was 36 jaar, zij 24.
        In Groningen, waar Simon woonde en als hoefsmid werkte, kwamen de eerste vijf kinderen ter wereld: Klara (28.10.1902), een levenloos jongetje (9.9.1903), Leopold Simon de eerste (25.9.1904 – 12.11.1909), Salomon Simon (‘Sally’, 3.9.1906) en Siegfried Salomon (20.8.1908).
        Het zesde kind, Leopold Simon (‘Leo’, 5.10.1912), kwam ter wereld in Dordrecht, waar het gezin neerstreek in de jaren dertig, na een kort verblijf in Rotterdam. Vader Simon werd er directeur van de hoefijzerfabriek Hippos op de Staart. Het gezin woonde uiteindelijk in de Leerambachtstraat.
        Vader Simon overleed al voor de oorlog, op 4 januari 1937, 70 jaar oud. De weduwe Bertha heeft de Holocaust weten te doorstaan met drie van de vier kinderen. Zoon Sally, handelaar in fietsonderdelen geworden, werd ongetrouwd vermoord in Auschwitz op 30 september 1942, 36 jaar oud.
        Weduwe Bertha overleed kort na de bevrijding in Dordrecht, op 25 januari 1946, 68 jaar oud. Zij werd net als man begraven over de joodse begraafplaats aan de Nieuweweg.

Jodenster

Charlotta Haagman-Kahne

Ook aangetroffen in de fotocollectie van vader en zoon Beerman: deze foto van Charlotta Haagman-Kahne. Het is de eerste foto die ooit van haar is gevonden. Charlotta, haar man en hun drie kinderen zijn in de oorlog allen vermoord.
Foto RAD (nr. 309_36470)

Dit is een foto die treurig stemt: als eerste valt op dat de vrouw opgewekt glimlacht. Maar wie de blik naar beneden laat gaan, ziet daar de gehate jodenster – dat merkteken dat de nazi’s vanaf zondag 3 mei 1942 verplicht stelden voor joden, opdat zij op straat meteen herkenbaar – en makkelijk te selecteren of op te pakken – zouden zijn. Niettemin laat de vrouw zich niet bedrukt, maar van een vriendelijke kant zien.
        De vraag is waarom ze zich in de studio met davidster liet vastleggen, binnen. Ze hoefde zich toch alleen maar buiten te ‘onderscheiden’? Of was de foto bedoeld voor een persoonsbewijs?

        Het was niet zo moeilijk om de dame te identificeren. In de beeldbank van het Regionaal Archief Dordrecht (RAD) staat bij nummer 309_364790 genoteerd: “Haagman, Voorstraat, Dordrecht”. En de datum waarop zij deze foto liet maken bij Foto Beerman: 29 augustus 1942 – midden in de oorlog dus. Tussen de tienduizenden gezinskaarten in het archief bevindt zich er maar één op wie dit kan slaan: het gezin Haagman van de Voorstraat 235 (nu: 293).
        Charlotta Haagman-Kahne is de vrouw op de foto. Zij, geboren in Borgerhout op 13 april 1906, is de echtgenote van stoffenhandelaar Levie Haagman, geboren in Rotterdam op 24 december 1884. Zij trouwden in Den Haag op 30 oktober 1923, en het was ook in die stad dat zij hun drie kinderen kregen, drie jongens, achtereenvolgens: David Willy (26.3.1924), Herman George (11.1.1927) en Arthur Leopold (1.5.1933).
        Op 16 juli 1938 kwam dit gezin vanuit Voorburg (uit de Kon. Wilhelminalaan 304b) naar Dordrecht, waar Levie en Charlotta een winkel in lingerieën en kousen begonnen, ‘De Kousenhoek’ geheten en ook op een hoek gelegen: van de Voorstraat met het Scheffersplein.
        In de oorlog is deze familie volledig vermoord, allen in Auschwitz, zij het op verschillende tijdstippen: vader, moeder en laatste zoon Arthur Leopold tegelijk op 7 december 1942, David Willy veel eerder op 30 september 1942, Herman George weer later, op 28 februari 1943. Zij waren respectievelijk 57, 36, 9, 18 en 16 jaar oud. Op 18 april 2017 zijn voor de vijf gezinsleden Stolpersteine geplaatst, pal voor de voormalige winkel.
        Van de drie kinderen Haagman waren twee foto’s al langer bekend, maar een foto van David Willy is pas in 2014 ontdekt. Jet Kunkeler, de gepensioneerde, in Dordrecht geboren journaliste van Trouw, trof de ontbrekende foto aan in de nalatenschap van een tante van haar, Wilhelmina Lachnit. Die dreef in Dordrecht de hoedenwinkel ‘De Vlinder’, tegenover de winkel van Haagman. Op deze website is over de vondst bericht, zie verhaal 6.
        De foto van Charlotte Haagman is fotohistorisch al evenzeer een ontdekking. Niet eerder was er uit openbare bronnen een afbeelding van haar bekend geworden. Doordat de reusachtige fotocollectie van vader en zoon Beerman bewaard is gebleven én overgedragen aan het RAD, heeft mevrouw Haagman alsnog een gezicht gekregen. Ze is nu niet langer obscuur meer.
        Wat overigens de foto dubbel bijzonder maakt, is die davidster. Er bestaan maar weinig foto’s van joodse Dordtenaren die er een dragen. Tot nog toe waren er in archieven slechts drie gevonden, zie dit nieuwsartikel: dordtenaren met davidster Nu zijn het er vier.

Leeggehaald

links: iemand van de familie Vroeg en rechts: Aaron en zijn zus Mietje

Vier maanden nadat deze leuke foto was gemaakt van Aaron en zijn zus Mietje, werden deze kinderen in Auschwitz vergast, samen met hun ouders. De man links is geen familie of een kennis, maar iemand van de familie Vroeg, die zich een dag later in de studio liet fotograferen. De foto’s vormen waarschijnlijk 1 glasplaat.
Foto RAD (nr. 309_108299)

Nog zo’n fotohistorische waardevolle vondst is deze foto – van de kinderen aan de rechterzijde. Dit zijn Aaron en zijn zusje Mietje Frenk. In de administratie van Foto Beerman staat op 16 oktober 1942 bij nummer 36936 alleen: “Frenk, Cronjestraat 1”. Dit was evenwel genoeg om te kunnen vaststellen om welke kinderen het gaat. De man links heeft op 17 oktober 1942 nummer 36939 gekregen (zie de rand van de foto). Hij is er een van “Vroeg” uit de “Koldewijnstraat 4”, waarmee de Koldeweystraat in Oud-Krispijn wordt bedoeld. In de beeldbank van het RAD is de gecombineerde foto op te zoeken via dit nummer: 309_ 108299.
        Aan de familie Frenk is op de Stolpersteinewebsite (nog) geen artikel gewijd. Toch komt hun naam er summier op voor: in het ontluisterende overzicht van woningen van Dordtse joden die zijn ontruimd, nadat zij waren gedeporteerd. De inboedel van de leeggehaalde woning van het gezin Frenk bracht 185 gulden op, zie verhaal 226.
        Wie maakten deel uit van het gezin? De vader was Isidor Frenk, geboren in Rotterdam op 26 februari 1901. Hij trouwde op 18 augustus 1927 als 26-jarige in Sliedrecht met de 24-jarige Elizabeth den Hartog, geboren in Sliedrecht op 21 juni 1903. Het echtpaar ging oorspronkelijk in Rotterdam wonen, waar Isidor, winkelbediende van beroep, al was neergestreken vanuit Stad Doetinchem, op 10 april 1918.
        Isidor en Elizabeth betrokken op 22 augustus, vier dagen na de bruiloft, een woning aan de Goudscheweg 103b. Ze verhuisden binnen de stad tweemaal (op 14.6.1930 naar de Schermlaan 8b en op 11.3.1932 naar de Goudschestraat 77), om vandaar naar Dordrecht te vertrekken. Dat was aan het begin van de oorlog, op 24 juli 1940. Hun nieuwe adres werd die Cronjéstraat 1 rood (3).
        Hun twee kinderen waren al in Rotterdam geboren: Aaron op 22 mei 1928 en Mietje wonderlijk genoeg ook op 22 mei, maar in 1937. Isidor liet zich in Dordrecht inschrijven als zijnde een koopman in wollen en zijden stoffen.
        Ruim twee jaar later, op 16 oktober 1942, poseerden Aaron en Mietje voor de camera van vader of zoon Beerman. Nog eens vier maanden later waren zij dood, net als hun ouders. Het volledige gezin Frenk is op een en dezelfde dag vermoord in Auschwitz, op 12 februari 1943. Isidor was toen 41 jaar oud, zijn vrouw 39, Aaron 14 en Mietje 5.
        Op de herdenkingswebsite ‘Joods Monument’ is door de redactie een foto geplaatst van het complete gezin, zie de foto hieronder. De kinderen zijn hier beduidend jonger. Waaruit of van wie de foto afkomstig is, wordt niet vermeld.

ouders van Aaron en Mietje

Wie de ouders van Aaron en Mietje waren, is te zien op deze gezinsfoto,
afkomstig van, en in 2014 geplaatst op, de website ‘Joods Monument’.
Foto Joods Monument

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 7 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 8 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 9 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 10 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 11 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 12 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 13 >

Verder naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 14 (slot) >

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 5

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 4

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 3

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 2

< Terug naar De onontdekte foto’s van Dordtse joden in het archief: aflevering 1


< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'