Het voorbije joodse dordrecht
Gezin Fonteijn doorstond
Holocaust (bijna) voltallig
* Foto's van kinderen uit gezin Fonteijn
 |
| De familie Fonteijn woonde in de Wijnstraat, op nummer 54 (nu 94), het pand rechts van de garagedeur. Foto Google Streetview |
Ze hebben het gered, allebei.
Isaac Fonteijn en Rachel Duits, en ook de drie kinderen die zij kregen, waren allen joods. Rachel is een geboren Dordtse, haar echtgenoot komt uit Den Haag, hun kinderen zijn in Dordrecht ter wereld gekomen.
Het echtpaar bleef na de huwelijksplechtigheid, die in december 1913 in Dordrecht plaatshad, in deze stad wonen, in de Wijnstraat – 17 jaar achtereen. In mei 1931 vertrok het gezin naar ’s-Gravenhage.
Hoe de vijf gezinsleden de Holocaust hebben weten te overleven, is niet na te gaan. Er zijn daarover in archieven geen documenten aangetroffen. Er bestaat ook geen persoonskaart over hen in het voormalige Duitse nazi-archief in Bad Arolsen. Er is überhaupt weinig over deze familie Fonteijn te vinden.
Maar zoveel staat in ieder geval vast: vader, moeder en de kinderen Abraham en Carla hebben de Tweede Wereldoorlog overleefd. Van zoon Gaby kan dit niet twijfelloos worden vastgesteld, omdat hij spoorloos verdwenen lijkt uit Nederland.
Doordat de familie slechts schaarse sporen heeft nagelaten in krantenbanken of digitale archieven, is het navolgende artikel noodgedwongen kort gebleven.
Een terugblik op vijf voormalige Dordtenaren. Toevalligerwijze heeft de Dordtse archiefonderzoekster Erica van Dooremalen van de drie kinderen in april 2024 in de beeldbank van het Regionaal Archief Dordrecht een afbeelding (nr. 309_5890) gevonden, die in de fotostudio van Foto Beerman gemaakt blijkt te zijn op 23 juni 1926. Ook bevond zich in die collectie de tweeledige foto (nr. 11223), gedateerd 20 september 1928, die vermoedelijk Gaby toont, de jongste telg.
 |
Na hun huwelijk bleven Isaac en Rachel in Dordrecht. |
 |
| Volgens de advertentie in het ‘Nieuw Israëlitisch Weekblad’ is er op 4 juni 1915 al een kind geboren, het allereerste. Dit is echter na zes maanden overleden. Foto's Delpher |
 |
| Gaby is het laatste kind dat het echtpaar kreeg, op 10 augustus 1925, aldus de advertentie in het ‘Rotterdamsch Nieuwsblad’. Foto's Delpher |
Eersteling
Isaac Fonteijn is de enige van de familie die hij zou stichten, die van buiten Dordrecht komt. Zelf is hij op 20 maart 1879 in Den Haag geboren, als eerste zoon van Jacob Fonteijn (Leiden, 11 mei 1834) en Cato Wolf (Monster, 17 december 1844). Zeven jaar later kreeg dit echtpaar, nog steeds in Den Haag, een tweede kind, zoon Benjamin op 23 november 1886.
Handelsreiziger Isaac trouwde op 17 december 1913 in haar woonplaats Dordrecht met Rachel Duits. Zij is geboren op 15 april 1886 als dochter van Abraham Duits (Dordrecht, 14.6.1855 – Dordrecht, 29.8.1922: 67 jaar) en Elisabeth Groen (Amsterdam, 1851 – Dordrecht, 29.9.1924: 72 jaar). Beiden waren Nederlands-Israëlitisch.
Het paar betrok een woning op nummer 54 beneden − ofwel 54 zwart (nu: 94) − van de Wijnstraat, gelegen in de binnenstad. Abraham Jacques is de eerste baby die verscheen, op 15 augustus 1916. Dochter Carla werd de tweede nakomeling; zij kwam ter wereld op 1 augustus 1919. En ten slotte beviel moeder Elisabeth van zoon Gaby, op 10 augustus 1925. Al dit kroost is geboren in de Wijnstraat.
De website ‘joodserfgoedrotterdam’ kwam nog een vierde kind op het spoor, dat niet wordt genoemd op de archiefkaart van het gezin Fonteijn. Voor een kort achtergrondartikel over de joodse bewoners van de Wijnstraat (zie joodserfgoedrotterdam.nl/wijnstraat-dordrecht), ontdekte de site een advertentie in het Nieuw Israëlitisch Weekblad (NIW) van 4 juni 1915, waarin Isaac en Rachel “kennis geven van hun zoon”, geboren op 31 mei 1915.
“Verdere gegevens over het kind ontbreken”, meldt de website, maar via de genealogische website WieWasWie is achterhaald dat dit eersteling Jacob was, die na zes maanden is overleden op 25 december 1915.
 |
De Haagse gezinskaart van de familie Fonteijn. Zij ging wonen in de Jan van Riebeekstraat op nummer 11. |
 |
| Zoon Abraham Jacques Fonteijn kwam in de oorlog als voormalige Justitie-ambtenaar op de Duitse lijst van veroordeelden te staan. Foto Gemeentearchief Den Haag |
Den Haag
Op 4 mei 1931 verliet het gezin Dordrecht, om zich te vestigen in Den Haag, op nummer 11 van de Jan van Riebeekstraat. Dordrecht was voorbij, en zou verder ook geen rol meer spelen in de familiegeschiedenis.
In Den Haag oefende vader Isaac geen beroep meer uit. Op zijn Haagse persoonskaart is althans in de kolom ‘Beroep’ niets ingevuld.
Wat zich vervolgens in en rond deze familie afspeelde, is grotendeels onbekend. In openbare bronnen is weinig te vinden over hen.
Alleen van oudste zoon Abraham Jacques is een document gevonden, gedateerd 17 november 1941. Het is door de Deutscher Generalstaatsanwalt in den besetzten niederländische Gebiete geschreven aan das Deutsche Obergericht in Den Haag. Het betreft een aanklacht (Anklageschrift), waarin onder anderen en als eerste, Abraham Jacques wordt genoemd, van wie wordt meegedeeld dat hij “ehemalige Justizbeamte” is. Hij was nog ‘ledig’ toen, ongehuwd. Maar wat deze aanklacht voor gevolgen heeft gehad voor hem, is weer niet te vinden.
Carla trad na de oorlog, op 2 november 1945, in het huwelijk met de niet-gelovige Leo van Geuns (Tiel, 18 november 1916). Hij was 26 jaar, zij 23. Zij kreeg met hem twee kinderen.
En haar broer Gaby, ook wel Gabriel genoemd? Over zijn latere levensloop zijn geen details te vinden. Het is ook daarom dat hier wordt verondersteld dat hij de oorlog heeft weten te doorstaan. Op lijsten van omgebrachte Nederlandse joden staat zijn naam namelijk niet.
 | |
Vader Isaac is in Den Haag overleden in 1956, maar is begraven op de joodse begraafplaats in Dordrecht. |
Moeder Rachel, ofwel Rozet, werd ouder, |
 |
De Haagse overlijdensakte van Rachel, het overlijden werd vastgesteld om 09.30 uur. |
Begraven
Feit is dat vier van de vijf gezinsleden Fonteijn de Holocaust hebben overleefd. Dit blijkt uit hun overlijdensdata.
Isaac Fonteijn, de vader, is 77 geworden; hij stierf in zijn geboortestad Den Haag op 27 mei 1956.
Moeder Rachel, de geboren Dordtse die soms ook als ‘Rozet’ werd aangesproken, is beduidend ouder geworden: 84. Zij overleed in Den Haag op 16 juni 1970, volgens de overlijdensakte om 09.30 uur. In het NIW van de 19de plaatste C. van Geuns (Leo), wonend aan de Haagsestraat 55 in Scheveningen, “uit aller naam” de overlijdensadvertentie. De teraardebestelling had al plaatsgehad. Rozet en Isaac zijn beiden begraven op de joodse begraafplaats in Dordrecht.
Zelf overleed Van Geuns, rijksambtenaar van beroep, op 52-jarige leeftijd in Den Haag, op 25 november 1968.
De overlijdensadvertentie voor Rachel, Zoon Abraham Jacques, |
 |
Katholiek
Van de kinderen stierf mr. Abraham Jacques Fonteijn “plotseling” op 26 december 1977, op de leeftijd van 61 jaar, aldus de advertentie in de NRC van de 28ste.
Abraham was katholiek geworden, want voor hem werd op de 29ste de H. Mis van Requiem voorgedragen in de Parochiekerk “St. Paschalis Babylon” aan de Wassenaarseweg. Daarna is hij begraven op de rk-begraafplaats aan de Kerkhoflaan.
Over Abraham, getrouwd met A.C.M. Fonteijn-Kamps, meldt de overlijdensadvertentie dat hij directeur-generaal, hoofd Directie Politie was bij het ministerie van Justitie. Hij woonde in de Haagse Van Diepenburchstraat, op nummer 8. Abraham heeft overigens het Verzetsherdenkingskruis toegekend gekregen. Zijn broer Gaby wordt in een begeleidende advertentie genoemd, als wonende in Den Haag met M. Fonteijn-Robinson.
Zus Carla ten slotte is ook in Den Haag overleden, op 22 november 1993, als 74-jarige. Zij was, zoals gemeld, de vrouw van Leo van Geuns. Met haar waren nu alle leden van het oorspronkelijke gezin Fonteijn heengegaan.
< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'
