Het voorbije joodse dordrecht
Dordtse Leentje Akker
is de enige overlevende
 |
De familie Akker, gefotografeerd in een onbekend jaar. |
Behalve dat ze verliefd op elkaar waren, deelden Herman Preger en Leentje Akker nog iets: groot oorlogsleed.
Herman verloor tijdens de Holocaust zijn zus Annie. Zij werd omgebracht in Sobibor – als het enige slachtoffer van het gezin Preger, dat in totaal uit zeven mensen bestond. Bij Leentje was het leed ‘andersom’: zij was de enige overlevende van een gezin dat óók zeven leden telde.
Vijf jaar nadat de Tweede Wereldoorlog was beëindigd, trouwde Herman met Leentje, in haar woonplaats Dordrecht, op 11 oktober 1950. Hij was toen 26 jaar oud, zij al 27. Vervolgens gingen zij op alia, ofwel: ze emigreerden naar Israël. En daar, in Lydda, ook bekend als de stad Lod, beviel Leentje op 21 maart 1953 van dochter Judith Margalith, hun enige kind.
Wat is er in beide joodse families voorgevallen toen de nazi’s in Nederland heersten? En hoe is het de overlevenden vergaan in de nakomende decennia?
Herman Preger is volgens ‘De Dordtenaar’ van 17 mei 1950 op het adres Vlietweg 26 gaan wonen, hier verbleef al zijn aanstaande verloofde Leentje (‘Leni’ of ‘Lenie’. |
In het ‘Nieuw Israëlitisch Weekblad’ van 14 juli 1950 maken Leni en Herman bekend dat zij zich op 26 juni verloofd hebben. |
 |
Vlietweg
Op 14 juli 1950 stond in het Nieuw Israëlitisch Weekblad een “enige en algemene kennisgeving”, inhoudende dat Leni Akker en Herman Preger, respectievelijk wonend aan de Vlietweg 26 in Dordrecht en in de Nobelstraat 14 te Rotterdam, zich op 26 juni aanstaande zouden verloven. Krap drie maanden trouwden zij, zoals Het Vrije Volk van de 13de oktober berichtte.
Leentje, soms ook Leni of Lenie genoemd, was geen geboren Dordtse. Zij was afkomstig uit het Gelderse Aalten, waar ze was geboren op 15 mei 1923. Op een dag na oorlog kwam deze Leentje te werken bij het gezin Wijnberg, wonend aan de Vlietweg 26, een familie die verder bestond uit vader Abraham (Bob) Wijnberg, moeder Mimi Gobits en hun dochter Chawwa Wijnberg.
Het is vanuit deze woning dat Leentje zou trouwen met Herman Preger, die een Rotterdammer van geboorte was. Hij kwam daar ter wereld op 23 maart 1924.
Wat nu is de achtergrond van de gehuwden?
 |
Op deze foto staat rechts Leentje, met naast haar Chawwa, |
Hoofdonderwijzer
Echtgenoot Herman is het vierde kind dat Levie Preger en Sara Swaan kregen, nadat zij op 6 augustus 1919 in Den Haag waren getrouwd. Levie was van oorsprong een Rotterdammer (21 december 1894), Sara een Haagse (7 mei 1894). Levie was hoofdonderwijzer bij het openbaar onderwijs en noemde zich Louis, Sara was een winkeljuffrouw. Na de bruiloft ging het echtpaar in Rotterdam wonen, op het adres Boompjes 7 en in die stad werden ook al hun vijf kinderen geboren.
Achtereenvolgens waren dat
Annie (7 oktober 1920),
Jonathan (30 december 1921),
Herman (23 maart 1924),
Helena (20 september 1927) en tot slot
Jacques (29 april 1929).
In 1938 verhuisde het gezin Preger naar de Gerrit Jan Mulderstraat 89a, aldus de website JoodserfgoedRotterdam.nl. Deze vervolgt ermee dat joodse kinderen na de zomervakantie van 1941 niet meer naar niet-joodse scholen terugmochten. Voor hen werden joodse scholen gesticht. Er kwamen er twee en Louis Preger kreeg de leiding over de A 229, samen met mejuffrouw L. Isaacs.
Louis vond “dat niemand zich vrijwillig mocht melden voor deportatie”, zo gaat de site verder. “Men moest onderduiken en om de kans bij verraad op het oppakken van de hele familie te verkleinen, mocht niemand contact met elkaar hebben.” Louis overleefde uiteindelijk de Holocaust, net als vier van zijn vijf kinderen. Terzijde: in Rotterdam is een kade bij Loods 24 naar deze Louis vernoemd, de Louis Pregerkade. De loods werd indertijd door de Duitse bezetter gebruikt als verzamelplaats voor de deportatie van joden.
Die ene onfortuinlijke telg van Louis’ gezin was dochter Annie. Zij eindigde in Sobibor. Zij was leerlingsverpleegster in ‘Het Apeldoornse Bosch’, de joodse psychiatrische inrichting in Apeldoorn. Op 21 en 22 januari 1943 zijn daar 1200 patiënten en 50 personeelsleden weggevoerd en gedeporteerd naar Auschwitz, waar ze bij aankomst werden vermoord. Annie hoorde bij de zo’n honderd patiënten en resterende personeelsleden die werden afgevoerd naar Westerbork. Zij was inmiddels gehuwd met de tuinknecht van het Apeldoornse Bosch, Hans van Witsen (Zandvoort, 28.2.1921) en zij werden allebei op dezelfde dag omgebracht – in Sobibor, op 5 maart 1943.
 |
Op de Amerikaanse website ‘Family Search’ 
Dit is een portretfoto van Louis Preger, |
 |
De arrestatiekaart van de Rotterdamse politie: Herman heeft iets ondeugdelijks verkocht aan de Wehrmacht, maar wat? Zo te lezen, staat er ‘peper’. Ook wordt er papier bedoeld? |
Overlevenden
De andere familieleden overleefden allen de verschrikkingen.
Annie’s vader Louis (ofwel dus Levi) is op 29 juli 1964 in Israël overleden, als 69-jarige. Hij is begraven op de Kiryat Gat Cemetary, een begraafplaats in zuidelijk Israël. Zijn vrouw Sara is overleden in 1971; preciezer details zijn niet gevonden.
En hun vier andere kinderen, de broers en zus van Annie, hoe is het hen vergaan?
Jonathan, kind nummer 2, is op 26 oktober 1979 in Amelo overleden, 57 jaar oud.
Herman, nummer 3, is ook in Kiryat Gat gestorven op 11 februari 2002, op 77-jarige leeftijd.
Helena, nummer 4, stierf in Sneek op 11 februari 2009, 81 jaar oud.
Jacques, later geheten Jacky Pri-Gal, nummer 5 zijnd en een voormalige Nederlands consul in Eilat, ging heen in januari 2015. Ook over hem ontbreken details.
 |
links: in ‘Het Vrije Volk’ van 23 maart 1953 maken Herman Preger en Leentje Akker de geboorte van hun dochter Judith Margalith bekend. |
 |
De grafsteen voor Herman Preger, in Kiryat Gat in Israël, met daarnaast een foto van het complete graf. |
Geen datum
Het is hierboven al aangestipt: van de complete familie Akker is na de oorlog is Leentje als enige in leven gebleven.
Op de website ‘Struikelstenen Haarlem’ wordt zij Helena (‘Lenie’) Akker genoemd, een dochter van Judikje Akker-Zwart en Heiman Akker, en als haar overlijdensjaar staat er: 1999. Een datum wordt niet genoemd en is niet gevonden.
Van de in totaal zeven familieleden zijn er vijf op dezelfde dag vermoord in Auschwitz, namelijk op 12 februari 1943. Alleen zoon Izak werd eerder omgebracht, op 30 september 1942, 18 jaar oud zijnde.
Dit zijn de overlijdensdata van Leentjes familieleden:
1. Vader Heiman Akker, Sneek, 31 augustus 1894 – Auschwitz, 12 februari 1943: 48 jaar.
2. Moeder Judikje Zwart, Rotterdam, 22 mei 1894 – Auschwitz, 12 februari 1943: 48 jaar.
3. Leentje Akker, Aalten, 15 mei 1923 – 1999: overlevende, overlijdensdatum onbekend.
4. Izak Akker, Aalten, 29 augustus 1924 – Auschwitz, 30 september 1942: 18 jaar.
5. Carolina Akker, Aalten, 23 januari 1927 – Auschwitz, 12 februari 1943: 16 jaar.
6. Henriette Akker, Aalten, 8 februari 1928 – Auschwitz, 12 februari 1943: 15 jaar.
7. Aron Jacob Akker, Appingedam, 23 december 1929 – Auschwitz, 12 februari 1943: 13 jaar.
***
 |
Op de Facebookpagina van de werkgroep ‘Struikelstenen Appingedam’ is op 15 augustus 2018 een foto geplaatst die verschillende leden van de familie Preger laat zien. De foto is afgestaan door Judith Preger, die in Israël woont. Van links naar rechts staan op deze afbeelding: 1. Onbekend, 2. Izak (1924-1942), 3. Carolina (1927-1943), 4. Leentje (1923-1999), 5. Henriëtte (1928-1943, 6. Aron Jacob (1929-1943) en 6. nog een onbekende. |
Judith Margalith Preger, de dochter die Leentje Akker in 1953 in het Israëlische Lydda kreeg met Herman Preger op het adres Neveh-Owed 56, leeft nog. Zij is de echtgenote geworden van Moshe Shwartzman.
Op 9 oktober 2018 zijn in de Groningse stad Appingedam zestien struikelstenen gelegd, waarmee joodse inwoners die door de nazi’s zijn vermoord, werden herdacht. In bijvoorbeeld de Broerstraat, op nummer 8, kwamen stenen voor de rabbijnsfamilie Akker-Zwart, die hier zoon Aron Jacob kreeg, kind nummer 7. Heiman Akker was niet alleen godsdienstonderwijzer in Aalten in de periode 1922-1928, hij was nadien rabbijn in Appingedam.
Eerder in datzelfde jaar, op 15 augustus 2018, toonde de werkgroep ‘Struikelstenen Appingedam’ op haar Facebook-account een bijzondere, ronde foto van “alle kinderen Akker op een rijtje”, zie hierboven. De werkgroep schreef de foto te hebben gekregen van Judith Preger, uit Israël.
Een foto die ook de familie Akker laat zien, en die eveneens hieronder staat, is te vinden op de website van Digitaal Joods Monument, de site die alle omgebrachte Nederlandse joden noemt en herdenkt.
Zoveel is duidelijk: de families zijn zeker niet in de vergetelheid geraakt.
 |
Deze foto toont de struikelstenen die in Appingedam voor de leden van de familie Akker gelegd zijn, in oktober 2018. |
< Terug naar index 'Verhalen over het voorbije joodse leven in Dordrecht'
