NIEUWS

Nog geen Dordtenaren herkend op
foto’s NIOD van joden met ster 

Het NIOD gaat met behulp van het publiek proberen de identiteit te achterhalen van joodse burgers die op foto’s staan afgebeeld met de gele jodenster. In de ‘BeeldbankWO2’ van het NIOD bevinden zich daarvan 348 foto’s, waarover “in veel gevallen heel weinig” bekend is. Voor zover het NIOD weet, staan er vooralsnog geen Dordtenaren op deze opnamen. Niemand heeft ze althans tot nog toe herkend. Maar het instituut benadrukt dat er nog vele foto’s zijn “waarvan wij nog geen locatie weten”, meldt research-assistent Annemarie van Dijk.

Dit zijn enkele van de 348 foto’s op de ‘BeeldbankWO2’ van het NIOD, waarop mensen staan bij wie de jodenster zichtbaar is. Het NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) hoopt via het publiek de identiteit van deze joodse burgers te achterhalen, maar wil ook hun verhaal kunnen vertellen. Foto Website ‘BeeldbankWO2’

Naamlozen
Er bestaan wel degelijk foto’s van joodse Dordtenaren bij wie de jodenster zichtbaar is. Ze staan op deze Stolpersteine-website. Maar deze mensen zijn allen geïdentificeerd, en het NIOD zoekt nu juist de ‘naamlozen’ en informatie over hen. Het nieuwe project van het NIOD heet ‘Achter de Ster’ en is eind januari 2022 gelanceerd, opdat van de geportretteerden “hun verhaal kan worden verteld”.
        De jodenster is vanaf mei 1942 verplicht gesteld door de Duitse bezetter. “Deze maatregel maakte het voor de bezetter gemakkelijk om Joden te herkennen en werkte stigmatiserend en ontmenselijkend”, aldus het NIOD. Tal van foto’s uit de oorlogsjaren zijn na 1945 verzameld in archieven. De BeeldbankWO2 is inmiddels het grootse online foto-archief over deze periode in Nederland − met niet alleen foto’s, ook tekeningen, affiches en films, in totaal zo’n 150.000.
        In deze omvangrijke collectie behoren bijna 350 opnamen “tot de meest aansprekende”. Dat zijn de foto’s van mensen die met een jodenster staan afgebeeld, de slachtoffers. Maar wie zijn zij? wil het NIOD weten. “Deze afbeeldingen tonen een fractie van het leven van de geportretteerden. Om hun levensverhaal te reconstrueren en te begrijpen, is het essentieel om hun namen te identificeren.”
        Tegen NOS Nieuws vertelde onderzoeker Kees Ribbens van het NIOD aanvullend dat het om zeer uiteenlopende foto’s gaat. “Er zitten foto’s van individuen tussen, maar ook huwelijksfoto’s en groepsfoto’s, zoals bijvoorbeeld klassenfoto's. Er zijn persfoto's en ook straatbeelden.”

Onmisbaar
Om de namen en de verhalen achter de ster te vinden, is het project gestart. De hulp van het publiek wordt daarbij “onmisbaar” geacht. Lang niet altijd namelijk, vertelde Ribbens de NOS, is bekend wie op de beelden staan afgebeeld. “We zijn op zoek naar namen van mensen van wie we helemaal niets weten. Soms hebben we wel een naam, maar weten we verder niets. Niet waar ze woonden of wanneer ze geboren werden. We zijn blij als er mensen zijn die ons kunnen helpen om die informatie te verzamelen.”
        Wie wil meehelpen, moet in ieder geval over een pc beschikken. Daar, via deze link, is uitleg te lezen over het project. Na doorgeklikt te hebben op Naar de foto’s ‘achter de ster’, komen de beelden tevoorschijn. Rechts bovenin staat een druppelvormig locatiesymbool. Daarop klikkend, verschijnt er een landkaart (zie hiernaast), waarop in te zoomen is. Her en der in Nederland worden de locaties zichtbaar die al aan bepaalde foto’s kunnen worden gekoppeld. Dordrecht ontbreekt hier, de dichtstbijzijnde locaties zijn Rotterdam (1) en Woudrichem (1).
        Wie een overzicht wil krijgen van alle beschikbare foto’s, dient naar beneden te scrollen in de foto-afdeling. Als vervolgens op een zekere foto wordt geklikt, krijgt men een nieuwe pagina te zien, waarop links de al beschikbare informatie staat. Het NIOD, in de toelichting: “Deze informatie is vaak onvolledig. Bij elke foto die u om welke reden dan ook aanspreekt (bijvoorbeeld omdat u de familie kent, omdat u vertrouwd bent met de lokale oorlogsgeschiedenis, of om andere redenen) kunt u gegevens aanvullen.”
        Desgewenst kunnen de foto’s ook gefilterd worden op bepaalde plaatsen of regio’s. Klik daartoe op het kopje ‘Locatie’ boven de foto’s. Men krijgt dan een overzicht van geografische locaties waarop men kan klikken. En ook daar verschijnt na aanklikken een beschrijving.

Summier
Van sommige foto’s, zullen bezoekers merken, zijn al enkele gegevens bekend. Maar ze zijn nogal summier en vertellen weinig tot niets over de levens van de geportretteerden. Daarnaast zijn er meerdere foto’s waarover niet meer bekend is dan dat zij Nederland als locatie hebben. Deze opnamen staan op de landkaart in de buurt van Apeldoorn.
        Het NIOD nodigt “iedereen” uit om over de afgebeelde personen “alstublieft zoveel mogelijk informatie met ons te delen”. “We zijn op zoek naar namen, maar ook naar andere informatie over de personen die op de foto’s staan, zoals data en locaties waar de foto’s zijn genomen. Alle informatie is welkom.”
        Websitebezoekers die aanvullende informatie hebben of willen reageren, moeten linksboven op het pc-scherm, onder de i van informatie, het symbooltje van een tekstballon aanklikken. Dan opent zich een formulier voor reacties. Men kan ook foto’s toesturen, zie: niod.nl/nl/collecties/archiefmateriaal-schenken Overigens wordt alle informatie pas na verificatie openbaar gemaakt. Wie vragen heeft over het project of in contact wil komen met het onderzoeksteam, dit is het e-mailadres: behindthestar@niod.knaw.nl.

Uit Dordrecht zijn meerdere foto’s bekend van mensen die een ster dragen. Maar van hen is de identiteit juist wel bekend. De foto’s staan verspreid op de Stolpersteine-website. Foto’s Regionaal Archief Dordrecht
Charlotta Haagman-Kahne zie verhaal Beerman aflevering 6	Vijf kinderen van Salomon Espérence Blitz zie verhaal Familie Blitz
Trouwfoto Henri (Harry) Leviticus en Roza (Ro) van Dam zie verhalen Hanneke Leviticus en Hommage van C. buddingh aan de voetballer Harry Leviticus	Elisabeth Schreuder-Blitz zie verhalen Elisabeth Schreuder-Blitz en Familie Blitz
	Trouwfoto Mathilda Cohen en Abraham Stad zie verhalen De herontdekte brief en Dordtenaren met davidster
Matje Cohen moeder van Mathilda Stad-Cohen zie verhalen De herontdekte brief en Dordtenaren met davidster
Maurits Emanuel Leuw met Elisabet Heilbron en hun kinderen David, Betty en Elly zie verhaal Elisabet Heilbron