NIEUWS
Ontdekt in het archief: ‘nieuwe’
joodse slachtoffers uit Dordrecht
In Dordrecht hebben veel meer joden gewoond dan tot voor kort kon worden vermoed, mogelijk zelfs honderden. De Dordtse archiefonderzoekster Erica van Dooremalen ontdekte dit door bij wijze van proef, bij de letters A en B, in het Regionaal Archief Dordrecht (RAD) stuk voor stuk alle 810 gedigitaliseerde gezinskaarten door te nemen, op de geloofsgroep NI (Nederlands Israëlitisch). Zo vond zij de namen van zes Dordtse joden, van wier bestaan en lot tot nog toe niets bekend was. De meesten van hen zijn tijdens de Holocaust vermoord. Ook de werkgroep Stolpersteine Dordrecht wist niet van hun tijdelijke Dordtenaarschap. ...
Barend Katan wordt herdacht met
straatnaambord op begraafplaats
Een pad op de algemene begraafplaats van Dordrecht, de Essenhof, heeft een straatnaambord gekregen: het Barend Josua Katanpad. Zoiets is in Dordrecht op een begraafplaats niet eerder gebeurd. Op vrijdag 20 januari is het blauwe bord officieel onthuld. Een verre neef en nicht van Katan, die de laatste rabbijn van Dordrecht is, waren aanwezig bij de plechtigheid ...
Affiches tonen het vroegere joodse
leven in de regio rond Sliedrecht
Nu pas ontdekt: in de Sliedrechtse dijksynagoge hangen al jaren twee affiches, die samen een beeld geven van het (grotendeels voormalige) joodse leven in de wijde omgeving van Sliedrecht. Er worden foto’s getoond van synagoges, soms ook een van een joodse begraafplaats en van lokale joodse personen. De posters zijn gemaakt door grafisch ontwerper Annelies Kitsz, dochter van Ronald Kitsz, die tegenwoordig voorzitter is van het bestuur van de dijksynagoge. ...
Verliesregister Dordtse joden op
website van Museum 1940-1945
Het Dordtse Museum 1940-1945 roept op om het zogeheten Verliesregister van joodse slachtoffers aan te vullen. Tot nog toe telt deze lijst, die te raadplegen is via de website van het museum, de namen van 203 omgekomen Dordtse en Zwijndrechtse joden. Het complete Verliesregister omvat negen categorieën, die de namen noemen van bijvoorbeeld burgerslachtoffers, van geallieerde, Nederlandse, Dordtse en Duitse militairen, en van Dordtenaren die in Nederlands-Indië zijn gesneuveld. ...
Chanoeka voor het eerst
in Dordrecht openbaar
In de tuin van het Dordtse museum Huis van Gijn heeft zich woensdag 21 december een historische gebeurtenis afgespeeld: voor het eerst in de geschiedenis van joods Dordrecht is Chanoeka er in het openbaar gevierd ...
Allerlaatste Stolpersteine gelegd
op 17 april 2023 in de binnenstad
Maandag 17 april 2023 worden in de binnenstad van Dordrecht de allerlaatste Stolpersteine gelegd. Niet ontoevallig is dat op Jom Hashoa, de Holocaust Herdenkingsdag. Er wordt dan stilgestaan bij de miljoenen joden die door het nazistische regime zijn vermoord. Ditmaal zijn het er negen ...
Barend Katanpad wordt op
20 januari 2023 onthuld
Vrijdag 20 januari tussen 15 en 17 uur wordt op de algemene begraafplaats Essenhof in Dordrecht de straatnaam Barend Katanpad officieel onthuld. Barend Josua Katan (Rotterdam, 20.1.1905) was de laatste rabbijn van Dordrecht ...
Gemeente Groningen honoreert
schadeclaim van joodse familie
Hubert van Blankenstein heeft gewonnen: de gemeente Groningen heeft zijn oorlogsclaim gehonoreerd en excuses aangeboden voor het onrecht dat de gemeente zijn ouders hadden aangedaan in de naoorlogse jaren ...
Dordts echtpaar Van der Hilst postuum
onderscheiden voor hulp aan vier joden
Tijdens een ceremonie in het Nationaal Monument Kamp Vught op maandag 28 november 2022 is het Dordtse echtpaar Wouter en Hendrika van der Hilst-Battermann postuum onderscheiden met de Yad Vashem-onderscheiding ‘Rechtvaardigen onder de Volkeren’ – de hoogste onderscheiding van de staat Israël voor niet-joden die joden hebben geholpen ...
Koffer van joods meisje
in Auschwitz ‘gevonden’
In een van de gebouwen van het voormalige concentratiekamp Auschwitz-Birkenau bevindt zich een koffer van Bertha Vos, een Rotterdams meisje van 14 jaar dat in Auschwitz werd gedood. Het bestaan van de koffer heeft een beetje met Dordrecht te maken: Bertha was een kleinkind van Rotterdammer Jacob van Arend en de Dordtse Betje van Arend-Elsas ...
Drie steentjes voor Van der Meusen
werden ’n halfjaar eerder geplaatst
Maandag 21 november werden in de Houttuinen een halfjaar eerder dan de bedoeling was drie Stolpersteine gelegd voor drie leden van de Dordtse-joodse familie Van der Meusen: een broer en zijn twee zussen. Aanvankelijk had de werkgroep de steentjes pas in het voorjaar van 2023 willen plaatsen, maar door de publicatie van een boek was de steenlegging vervroegd ...
Familie wijst in advertentie
op groeiend antisemitisme
In de huis-aan-huis-krant Dordrecht Centraal is op 9 november een advertentie geplaatst, die even opvallend als droevig is. Nazaten van de omvangrijke familie Blitz herdenken daarin niet alleen al hun tientallen omgebrachte familieleden, maar uiten tegelijk hun bezorgdheid over het toenemend antisemitisme ...
Doosje van Dordtse Marcus Katan
‘ontdekt’ in collectie joods museum
“Wat leuk dat dat doosje bewaard is gebleven.” Zo reageert emeritus hoogleraar dr. Martijn Katan op de vondst van een doosje in de collectie van het Joods Historisch Museum (JHM) in Amsterdam ...
Dominee helpt joodse
vroedvrouw vergeefs
Dominee L.B. Houtgast van de Remonstrantse Kerk in Dordrecht heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog geprobeerd de Dordts-joodse vroedvrouw Henriëtte van Ameringen te behoeden voor deportatie ...
Klik hier om er meer over te lezen
Voorlaatste Stolpersteine op
1 december in de binnenstad
Donderdag 1 december worden in de binnenstad van Dordrecht opnieuw Stolpersteine gelegd. Ditmaal zijn het er twaalf. Het is de voorlaatste serie struikelsteentjes die in de stad wordt aangebracht. In het voorjaar van 2023 volgen er nog twaalf, de allerlaatste. Dan heeft de werkgroep Stolpersteine Dordrecht alle vermoorde joodse Dordtenaren herdacht, in totaal meer dan tweehonderd in tien jaar tijd ...
Klik hier om er meer over te lezen
Geldnood dreigt voor de
werkgroep Stolpersteine
Voor deze ene keer gaat de werkgroep Stolpersteine Dordrecht om aandacht voor zichzelf vragen.
Want: er dreigt geldnood.
Eind november 2022 en komend voorjaar worden de laatste struikelsteentjes gelegd. Op welke dagen dat gebeurt, wordt nog bekendgemaakt. Feitelijk zou de werkgroep, bijna tien jaar geleden opgericht, hierna opgeheven kunnen worden. Alle joodse Dordtenaren die in Dordrecht zijn geboren of er tijdens de oorlog ondergedoken zaten, zijn dan herdacht met een Stolperstein. Het zijn er meer dan tweehonderd geworden.
Maar wat voorlopig nog doorgaat, is het schrijven van verhalen over die Dordts-joodse slachtoffers en over de overlevenden van de Holocaust. Onlangs is verhaal nummer 300 op deze website geplaatst en er zijn er nog tientallen in voorbereiding. Om die artikelen te kunnen vormgeven, moet bovenal de vormgeefster van de website gewoon betaald worden.
En daartoe gaat het de werkgroep binnenkort aan geld ontbreken. De Stolpersteine die nog gelegd gaan worden, zijn vanzelfsprekend alle bekostigd. Soms weet een werkgroeplid inkomsten te genereren door een lezing te geven. Maar voor het instandhouden en aanvullen van de website wordt het budget binnenkort te krap. Opbrengsten uit lezingen zijn lang niet toereikend genoeg, de werkgroep heeft er geen andere inkomstenbron naast, een subsidie bijvoorbeeld.
Vandaar deze oproep: of mensen die de werkgroep een goed hart toedragen, willen overwegen een schenking te doen, in de vorm van een gift en of een losse bijdrage. Zodat de website nog een poos kan blijven bestaan en de werkgroep z’n werkzaamheden netjes kan afronden. Het bankrekeningnummer is: NL14 RABO 0127 1324 65.
Database Holocaustmuseum in
de VS ontleed op ‘Dordrecht’
De Holocaust Survivors and Victims Database (USHMM), van zowel overledenen als overlevenden, is gebaseerd op tientallen lijsten, die het museum sinds de oprichting klaarblijkelijk uit verschillende landen van uiteenlopende organisaties heeft toegestuurd gekregen. Uit de digitaal beschikbare bestanden heeft de Dordtse werkgroep Stolpersteine alle Dordtenaren gezeefd, of ze er nu geboren waren of later zijn komen wonen.
Deze namen zijn verwerkt in de USHMM-lijsten en opgedeeld in Lijst 1 De Holocaust-overlevenden, Lijst 2 De Holocaust-overledenen en Lijst 3 De niet joodse kampslachtoffers uit Dordrecht. In het menu links vindt u een rechtstreekse link naar deze USHMM-lijsten ...
Klik hier om er meer over te lezen
Dordtse verstopt samen met
haar man joodse assistente
Eerst nu is ontdekt dat Sophia Giltay, een geboren Dordtse, samen met haar man Willem Dorsman tijdens de oorlog een jodin in hun huis hebben verborgen. Zij werden echter verraden en gedeporteerd. Beiden hebben hun jodenhulp in Duitsland met de dood moeten bekopen. Wie de jodin was, is nog altijd niet achterhaald ...
Klik hier om er meer over te lezen
Voorzitter Arij Boogerman (77) overleden
Arij Boogerman, de voorzitter van de Dordtse werkgroep Stolpersteine, is dinsdag 9 augustus 2022 gestorven. Hij is 77 jaar oud geworden. Zijn overlijden was niet onverwacht, maar kwam toch nog snel. Bij Boogerman was nog maar kortgeleden een ernstige ziekte geconstateerd. ...
Klik hier om er meer over te lezen
Plaatsen 24 laatste Stolpersteine in
Dordrecht uitgesteld tot de herfst
De 24 laatste Stolpersteine voor Dordrecht zijn gemaakt en bezorgd. Ze zullen in de herfst worden gelegd, op twee aparte dagen. Wanneer nu de steentjes worden aangebracht, is nog niet bekend. Wel staat vast dat dit op twee verschillende dagen zal gebeuren, met minstens een week ertussen. De data zullen over enkele weken op deze website en via kranten worden meegedeeld ...
Klik hier om er meer over te lezen
Reizende tentoonstelling gaat
óók over Dordtse huisartsen
De Dordts-joodse huisartsen Oscar Cohen en Johan Voorzanger zijn onderdeel van de tentoonstelling ‘Joodse artsen en de Holocaust’. Nog tot 1 augustus zijn de tien panelen die het verhaal vertellen, te zien in het Erasmus MC. Daarna reizen zij naar het Jeroen Bosch Ziekenhuis ...
Klik hier om er meer over te lezen
‘De Dordtse affaire’, een boek
over drie Dordtse jodenjagers
In oktober 2022 verschijnt het: De Dordtse affaire, “een spraakmakend boek” over verzet, illlegaliteit, vervolging en verraad, zoals uitgeverij Just Publishers het aanprijst. Het boek gaat over een beladen deel van de Dordtse oorlogsgeschiedenis: de rol van drie op joden jagende politiemannen, Harry Evers, Arie den Breejen en Theo Lukassen. De schrijver is dr. Frank van Riet, die zelf werkzaam is als politieman, bij het Rotterdamse korps ...
Klik hier om er meer over te lezen
Looppaden op begraafplaats
hebben straatnamen gekregen
Op paden van de algemene begraafplaats Essenhof in Dordrecht zijn drie straatnaamborden aangebracht, die herinneren aan twee verzetsstrijders en de laatste rabbijn van Dordrecht, Barend Josua Katan. De straatnaamborden worden los van elkaar nog officieel ingewijd, in de loop van 2022 ...
Klik hier om er meer over te lezen
Plaatsing 12 Stolpersteine donderdag 16 juni 2022
De Dordt werkgroep Stolpersteine is aan de laatste struikelsteentjes toe. Op donderdag 16 juni worden er in de Dordtse binnenstad twaalf nieuwe gelegd, op vijf adressen. Later in de zomer volgen er nog 25 en dat zijn de allerlaatste. Het programma hiervoor is nog niet bekend ...
Klik hier om er meer over te lezen
Nog twee foto’s ontdekt van
vondeling Milly Horowitz
En opnieuw is er iets meer bekend geworden over de Dordtse tijd van Milly Horowitz, een joods kind uit Scheveningen dat in Dordrecht te vondeling was gelegd. In mei 2022, 77 jaar na de Tweede Wereldoorlog, zijn er twee foto’s ontdekt van Milly, gemaakt in de studio van vader en zoon Beerman aan het Vrieseplein. De Dordtse archiefonderzoekster Erica van Dooremalen, die al bijna een jaar de zogenoemde Collectie-Beerman in het Regionaal Archief Dordrecht aan het doorploegen is, vond de opnamen ...
Klik hier om er meer over te lezen
Website Kamp Westerbork geeft
ook drie Dordtenaren een gezicht
Drie joodse Dordtenaren komen tot dusverre voor in de omvangrijke serie Westerborkportretten, die de staf van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork aan het opbouwen is. Het zijn de huisarts Oscar Cahen, oud-antiquair Mozes van Dam en de advocaat Emanuel Hamburger ...
Klik hier om er meer over te lezen
Museum 1940-1945 krijgt zeldzame
afscheidsbrief van joodse huisarts
Het museum 1940-1945, gevestigd aan de Nieuwe Haven 27-28 in Dordrecht, heeft op 4 mei 2022, een historisch document gekregen: de afscheidsbrief die de Dordts-joodse huisarts Oscar Cahen in maart 1941 naar al zijn patiënten en vrienden heeft gestuurd ...
Klik hier om er meer over te lezen
Theatervoorstelling in Kunstmin
over twee Dordtse onderduikers
Op 4 mei wordt in de Dordtse schouwburg Kunstmin een proeve van een avondvullende voorstelling getoond, die in 2023 in première gaat. De datum van 4 mei is niet zonder opzet gekozen: de voorstelling heeft te maken met de Tweede Wereldoorlog en gaat bovendien over twee onderduikers uit Dordrecht, Jules en Corine ...
Klik hier om er meer over te lezen
Tentoonstelling over Sobibór
omgewerkt tot serie-deeltje
In de hal van het Dordtse stadhuis wordt vrijdag 29 april een boekje gepresenteerd over het Poolse vernietigingskamp Sobibór en de 44 Dordtse joden die daar zijn omgebracht ...
Klik hier om er meer over te lezen
Vier Dordtse joden trouwden
nog net in Kamp Westerbork
Vier joodse Dordtenaren zijn in het doorgangskamp Westerbork, in afwachting van hun deportatie naar concentratiekampen, nog getrouwd ...
Klik hier om er meer over te lezen
Dordts gymnasium eert oud-leerlinge
Diet Kloos-Barendregt met plaquette
& foto’s ontdekt van familieleden van jodenhelpster Diet Kloos
Dordts gymnasium eert oud-leerlinge Diet Kloos-Barendregt met plaquette
Klik hier om er meer over te lezen
Foto’s ontdekt van familieleden van jodenhelpster Diet Kloos
Klik hier om er meer over te lezen
Museum 1940-1945 herontdekt in
depot lijst met joodse groepsfoto’s
In één van de expositiezalen van het Museum 1940-1945 is begin 2022 prominent een lijst met zes foto’s van vooroorlogse Dordts-joodse groepen opgehangen, die het al veel langer in bezit had. Maar de schenker van de foto’s, Meijer Levisson, heeft op aparte stroken papier de namen getypt van de afgebeelde personen ...
Klik hier om er meer over te lezen
‘Gemeente beëindigde eenzijdig
overeenkomst met joodse broers’
De gemeente Dordrecht doet er verstandiger aan om onafhankelijke WO2-experts de Dordtse transacties rond joods vastgoed grondig te laten onderzoeken. De quick scan (vluchtig onderzoekje) die het college van B&W heeft laten doen door het Regionaal Archief Dordrecht “volstaat niet”. Dit stelt Jan Willem Boezeman ...
Klik hier om er meer over te lezen
Theaterhoorspel over de (ook
Dordtse) familie Van Hechten
In theater De Liefde in Haarlem gaat vrijdag 29 april om 20.30 uur een zogenoemd live hoorspel over liefde, oorlog en verraad in première, dat gebaseerd is op de geschiedenis van de joodse familie Van Hechten ...
Klik hier om er meer over te lezen
Dordtse zaalwacht in boek over
joodse bibliotheekmedewerkers
Op 7 april 2022 verschijnt bij Walburg Pers in Zutphen een boek over twaalf joodse bibliotheekmedewerkers die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn ontslagen. Eén van hen is Salomon Barend van der Meusen, die zaalwacht was bij de bibliotheek in Dordrecht. Hij is vermoord in Auschwitz, op 7 december 1942, 68 jaar oud ...
Klik hier om er meer over te lezen
Een gedicht voor nummer
32 van de Hallincqlaan
Struikelsteentjes inspireren in Dordrecht zo nu en dan tot gedichten. Op 27 januari 2022 was er voor Arie de Bruin een dubbele aanleiding om een gedicht te schrijven over de struikelsteentjes in zijn straat, de Hallincqlaan, bij huisnummer 32 ...
Klik hier om er meer over te lezen
‘Dasberg verdient meer
dan een armzalig hofje’
Geef Samuël Dasberg in Dordrecht “een prominentere plek” dan het “armzalige hofje” achter de Gravenstraat waarnaar het nu is vernoemd. Dit heeft Heintje Groesbeek, redactielid van de binnenstadskrant De Poorter, bepleit ...
Klik hier om er meer over te lezen
Boek over huwelijken in kamp
Westerbork: geen Dordtenaren?
In Tot de dood ons scheidt, het boek van Saskia Aukema over de honderden huwelijken in Kamp Westerbork, komen naar alle waarschijnlijkheid geen Dordtse bruidsparen voor. Zij noemt wel twee echtparen die indirect met Dordrecht te maken hebben ...
Klik hier om er meer over te lezen
Steeds meer initiatieven om het joodse
Dordrecht weer zichtbaar te maken
Terwijl de Tweede Wereldoorlog verder uit het zicht raakt, komt er in Dordrecht juist meer aandacht voor het joodse leed en het joodse erfgoed. In de afgelopen maanden zijn daartoe verschillende initiatieven ontplooid ...
Klik hier om er meer over te lezen
Nog geen Dordtenaren herkend op
foto’s NIOD van joden met ster
Het NIOD gaat met behulp van het publiek proberen de identiteit te achterhalen van joodse burgers die op foto’s staan afgebeeld met de gele jodenster. In de ‘BeeldbankWO2’ van het NIOD bevinden zich daarvan 348 foto’s, waarover “in veel gevallen heel weinig” bekend is ...
Klik hier om er meer over te lezen
Nieuwe website inventariseert
Europawijd onderduikplekken
Op de internationale herdenkingsdag voor slachtoffers van de Holocaust, maandag 24 januari, is in 2022 een nieuwe website in werking gezet, die de onderduikplekken van joden, Roma en Sinti tijdens de Holocaust in heel Europa in kaart gaat brengen ...
Klik hier om er meer over te lezen
Kritiek op onderzoek Dordrecht
naar roofhandel joods vastgoed
Het Centraal Joods Overleg (CJO) heeft kritiek geuit op de uitkomst van een gemeentelijk onderzoek naar de roof van joods vastgoed in Dordrecht. CJO-voorzitter Ronny Naftaniel vindt dat het gemeentebestuur er zich te makkelijk vanaf heeft gemaakt ...
Klik hier om er meer over te lezen
Onderzoek: ‘Gemeente Dordrecht
heeft geen joods vastgoed geroofd’
Het gemeentebestuur van Dordrecht heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog geen joods vastgoed geroofd of aangekocht. Dit is vast komen te staan na een recent onderzoek in opdracht van het college van B&W in de gemeentelijke archieven ...
Klik hier om er meer over te lezen
Vijf straatnaamborden ter ere van
Árpád Weisz in het Weizigtpark
In alle stilte zijn eind november, verspreid over het Weizigtpark, vijf straatnaamborden aangebracht, ter nagedachtenis aan de fameuze, joodse voetbaltrainer Árpád Weisz. De borden markeren het Árpád Weiszpad in dit park, dat achter het NS-station Dordrecht Centraal is gelegen. De tekst onder de wandelpadnaam verduidelijkt wie Weisz was: “1896-1944 Hongaarse toptrainer van o.a. DFC, slachtoffer van de nazi’s”. Eind januari 2022 worden de bordjes waarschijnlijk tijdens een officiële gelegenheid onthuld. ...
Klik hier om er meer over te lezen
Ook in Dordrecht wordt
de Kristallnacht herdacht
Dinsdagavond 9 november wordt in de Dordtse Open Hofkerk aan de Herschelstraat 27 de Kristallnacht herdacht. Het Ivrietkoor ‘Al Naharot’ en de joods-culturele groep ‘Bne Dor 2.0’ hebben daartoe een programma georganiseerd, dat begint om 20 uur ...
Klik hier om er meer over te lezen
‘Kijkwijzer’ voor expositie in
Stadskantoor te downloaden
In de hal van het Stadskantoor is tot en met 30 november de bescheiden tentoonstelling ‘Dordrecht-Sobibor’ te zien. Speciaal voor kinderen, jongeren én voor docenten die met hun klas deze tentoonstelling willen bezoeken, is er een zogeheten Kijkwijzer gemaakt, een soort handleiding. Deze is als pdf te downloaden. De pdf is te vinden in de rubriek ‘Educatie’. ...
Klik hier om er meer over te lezen
Van Liempt: lezing in Dordrecht
over de chaos na de bevrijding
De journalist en historicus dr. Ad van Liempt houdt donderdagavond 7 oktober een lezing in de Wilhelminakerk aan de Blekersdijk over zijn boek De Afrekening. In dit boek, deel 6 van de serie ‘Leven in Bezet Nederland’ en verschenen in maart 2020, beschrijft hij hoe 1945 weliswaar het jaar was van de bevrijding, maar daarom nog geen jubeljaar. De kerk is open vanaf 19 uur. Belangstellenden zijn verplicht een coronatoegangsbewijs te tonen. ...
Expositie in Stadskantoor over
vernietigingskamp Sobibor
Dinsdagochtend 5 oktober is het zover: de Dordtse werkgroep Stolperstein hervat na een onderbreking van bijna twee jaar het plaatsen van Stolpersteine. De 42 stenen die daardoor onaangeroerd bleven liggen in pakketten uit Berlijn, worden in drie delen geplaatst: op 5 oktober, op 17 november en op een nog te bepalen dag in het volgend voorjaar ...
DFC-trainer Árpád Weisz
krijgt pad in Weizigtpark
Er komt definitief een Árpád Weiszpad in het Weizigtpark. Daartoe heeft het college van B&W besloten in zijn vergadering van 7 september. Eerder dit jaar zijn via een petitie 611 handtekeningen opgehaald voor zo’n pad ...
Vierde foto ontdekt van
een vrouw met davidster
Begin september 2021 is bij toeval nóg een foto ontdekt van de Dordtse vrouw die op haar kleding de davidster draagt. In totaal bestaan er nu vier van zulke foto’s. Eerder dit jaar werden er ook al drie aangetroffen in de beeldbank van het Regionaal Archief Dordrecht ...
Klik hier om er meer over te lezen
‘Educatie’: een nieuwe rubriek
op de Dordtse Stolpersteinesite
Deze Stolpersteine-website krijgt met ingang van september 2021 een nieuwe rubriek, ‘Educatie’ geheten. Om er de aandacht op te vestigen, is er een apart logo gemaakt voor deze rubriek, die te vinden is op de openingspagina rechts. In de rubriek wordt uitleg gegeven over het onderwijsproject ‘De buren van toen’, dat al langer bestaat, maar nu voor het eerst een vaste plek krijgt op deze website. Weliswaar staat het project los van de Dordtse werkgroep Stolpersteine, maar de kern ervan gaat nu juist over de Stolpersteine die de werkgroep al sinds 2014 in Dordrecht laat plaatsen: er is dus verwantschap. De website wordt zo het ‘uithangbord’ van het project ...
Een ‘tegengeluid’ over de kwaliteiten
van Árpád Weisz als trainer van DFC
Er valt wel wat af te dingen op de bejubelde trainerskwaliteiten van Arpád Weisz bij DFC in Dordrecht. Dat stelt Peter de Roo, oud-sportredacteur van De Dordtenaar. ...
Nog meer foto’s ‘opgedoken’ van
Dordtenaren met een davidster
Is de foto van Elisabeth Schreuder-Blitz die begin juli op deze website werd geplaatst, werkelijk de enige van een Dordtse vrouw met davidster? ...
Stolpersteine inspireren zesdeklassers
Vrije School tot ontroerend toneelstuk
Kinderen van de zesde klas van de Dordtse Vrije School hebben de Stolpersteine als onderwerp gekozen voor hun eindtoneelstuk, dat begin juli 2021 is opgevoerd ...
Tweeledige aandacht voor lot van de
Dordtse leraar Emanuel Hamburger
Kort na elkaar is er half 2021 toevalligerwijze hernieuwde aandacht gekomen voor het noodlot van de Dordtse advocaat en leraar mr. Emanuel Hamburger, in een boekje en op een website ...
Petitie Árpád Weiszpad overhandigd
13 juli: Voorafgaand aan de raadsvergadering is dinsdag 13 juli op het plein voor het Stadhuis aan de gemeenteraad van Dordrecht de petitie aangeboden ...
Betere versie van historische foto
met Dordtse jodin plots opgedoken
Het is eigenlijk ongelooflijk. Begin juli 2021 kreeg de redactie van deze website zomaar, uit het niets, een foto toegestuurd. De foto toont Elisabeth Blitz ...
Reünie in Biesbosch van joodse
onderduikkinderen geschrapt
De reünie van joodse onderduikkinderen in de Biesbosch is definitief afgelast. Bertie Rodrigues, de Dordtse organisatrice van deze bevrijdingsbijeenkomst, ziet er vanaf deels ...
Na anderhalf jaar worden op 5 oktober
in Dordrecht weer Stolpersteine gelegd
Er gaan weer Stolpersteine gelegd worden in Dordrecht, nu de coronacrisis afzwakt. Op dinsdag 5 oktober zijn eerste zeven adressen aan de beurt. Achttien steentjes worden daar in stoepen gemetseld. Op 17 november volgen nog eens zeven adressen met 11 steentjes ...
Dordtse Stolpersteine voor het
eerst állemaal schoongepoetst
Alle Stolpersteine die tot nog toe in Dordrecht zijn gelegd vanaf april 2014 – 135 stuks – zijn schoongepoetst. Dat werk is gedaan door Martien Levisson, een Dordtenaar die zich hiervoor als vrijwilliger aanbood. In voorgaande jaren zijn hier en daar in de stad door andere vrijwilligers ook kleine aantallen struikelsteentjes schoongemaakt, maar Levisson heeft nu systematisch alle exemplaren onder handen genomen ...
Rol voor Nathan Zegerius in boek over mede-gevangene Leon Beek
Half juni 2021 is bij uitgeverij Boekscout een boek verschenen waarin Nathan Zegerius, de joodse Amsterdammer die in Dordrecht zijn noodlot trof, een rol speelt. Samenzwering in Westerbork, het verhaal van Leon Beek is de titel van deze uitgave, die 202 pagina’s telt en € 20,99 kost. De auteur is Hagenaar Paul Beek (Amsterdam, 1956), een neef van Leon. ...
Ontsnapten uit Westerbork
na 76 jaar in kaart gebracht
Zeker 260 joodse gevangenen, mogelijk zelfs meer, hebben kans gezien te ontsnappen uit kamp Westerbork, onder wie twee Dordtenaren. De ontsnapten wisten zich hierdoor te onttrekken aan hun aanstaande deportatie naar vernietigingsoorden in Duitsland en Polen ...
Jaarboek 2021 krijgt tweede
druk: 500 exemplaren extra
Het jaarboek 2021 van de Vereniging Oud-Dordrecht is totaal uitverkocht, zóveel belangstelling is er voor deze uitgave, die de jodenvervolging in Dordrecht in de periode 1940-1945 beschrijft. Maar potentiële kopers hoeven niet te worden teleurgesteld: op 20 mei verschijnt er een tweede druk ...
Nieuw boek overziet ‘alles’ over
de Biesbosch in de oorlogstijd
Het ontbrak er nog aan, maar nu is het er: een boek dat een overzichtelijk en inzichtelijk beeld geeft van de vele gebeurtenissen die in de oorlogstijd plaatsvonden in de Biesbosch. Er was al veel geschreven over de Biesbosch tijdens de oorlogsjaren ’40-’45, in talrijke afzonderlijke boeken, die vaak waren toespitst op een bepaald onderwerp. Maar het nieuwe boek bestrijkt zo’n beetje alles ...
Brieven burgemeester Dordrecht
irriteren Gijs Rijsdijk nog altijd
Ze zijn al zo’n tachtig jaar oud, maar Gijs S. Rijsdijk uit Woerden ergert zich er nog onverminderd mateloos aan: de brieven die Jacob Bleeker, Dordrechts burgemeester in oorlogstijd, schreef aan de Duitse autoriteiten. Telkens beginnen die met dezelfde zin – dat het hem “een eer is” om het navolgende mee te delen. ...
RTV Dordrecht maakt opnamen bij
uitreiking eerste exemplaar jaarboek
Het Jaarboek 2021, dat gedetailleerd beschrijft hoe de Dordts-joodse gemeenschap in de oorlog is gedemonteerd, is uit. Vrijdagochtend 22 april heeft de auteur, de Dordtse historicus en oud-docent geschiedenis drs. C. Weltevrede het eerste exemplaar overhandigd aan Jacques Marc (‘Jack’) Cohen ...
Oud-Dordrecht komt met eerste boek
over de jodenvervolging in Dordrecht
Donderdag 22 april verschijnt het Jaarboek 2021 van de Vereniging Oud-Dordrecht. Het is geschreven door drs. Kees Weltevrede, historicus, oud-docent en lid van de Dordtse werkgroep Stolpersteine. Voor het eerst beschrijft Weltevrede in deze uitgave gedetailleerd en grondig, bijna stap voor stap, hoe de door de Duitsers geëntameerde jodenvervolging uitpakte voor en in Dordrecht, in de jaren 1940-1945 ...
Ophef in Dordrecht: bestuur DFC
verwijdert plaquette Árpád Weisz
In Dordrecht is ophef ontstaan over een eigenaardig besluit van het bestuur van DFC, de legendarische Dordrechtsche Football Club. In stilte heeft het bestuur uit de kantine de plaquette verwijderd, die daar nog pas in augustus 2015 was opgehangen, ter herinnering aan de vermoorde joodse trainer Árpád Weisz. Dit leidde tot verontwaardigde reacties in lokale media. Er zijn ondertussen uiteenlopende ideeën gelanceerd om Weisz en zijn eveneens omgebrachte drie gezinsleden elders in Dordrecht te eren ...
Gemeente geeft werkgroep
een subsidie van 7000 euro
De Dordtse werkgroep Stolpersteine heeft van de gemeente Dordrecht begin januari 2021 een eenmalige subsidie van 7000 euro gekregen. De subsidie is om meerdere redenen verstrekt: voor het plaatsen van dertig herdenkingssteentjes, en voor het onderhouden en uitbreiden van de website, waarop al 248 verhalen zijn te lezen ...
Debuutroman beschrijft joodse
familie Van Dam uit Dordrecht
De Dordts-joodse familie Van Dam speelt een prominente rol in het eerste boek van Paula Ouwens Nagell-Gilin uit Zoetermeer, getiteld De Terugkeer van de Tasch. Deze roman, deels berustend op historische feiten, deels op fictie, is eind 2020 verschenen bij Uitgeverij Boekscout in Soest ...
Werkgroep ziet dit jaar af van steenleggingen
Dit jaar zullen in Dordrecht geen nieuwe Stolpersteine meer worden gelegd. Gunter Demnig, de uitvinder van deze struikelstenen, heeft zijn rondreis door Nederland met het oog op de coronacrisis afgelast. In navolging van hem heeft ook de Dordtse werkgroep Stolpersteine er vanaf gezien nieuwe steentjes te laten leggen ...
Amsterdams stratenmonument omvat
ook vijf leden Dordts gezin Tonninge
Ook van vijf voormalige joodse Dordtenaren zijn naambordjes gemaakt voor het imposante stratenmonument van de Amsterdamse kunstenaar Ida van der Lee. Dit project is in 2020 voltooid en omvat in totaal 2800 naambordjes van weggevoerde joodse Holocaustslachtoffers uit de Oosterparkbuurt. Ze zijn opgeborgen in vijftig kratten met elk zo’n zestig kleurrijke naambordjes ...
Holocaustmonument in Berlijn
herdenkt ook vijf Dordtenaren
In het ondergrondse informatiecentrum van het Holocaustmonument in Berlijn worden ook vijf geboren (en vermoorde) Dordtse joden herdacht. Hun namen en andere biografische gegevens worden er permanent omgeroepen in het zogeheten Raum der Namen ...
Foto’s (4) ontdekt van Arnold Blitz,
zoon van een Dordts-joodse vrouw
Puur toeval heeft geleid tot de ontdekking van liefst vier foto’s waarop Arnold Blitz (mogelijk) is te zien, de zoon en het enige kind van Rotterdammer Isaäc Blitz en zijn Dordtse echtgenote Theodora Witstein. De foto’s kwamen ‘tevoorschijn’ toen de herkomst werd uitgezocht van een foto die hangt in het ondergrondse informatiecentrum van het Holocaustmonument in Berlijn, het veld met de 2711 betonblokken ...
Twee Dordtse oorlogsfoto’s vallen
af bij eindselectie voor fotoproject
Twee foto’s uit de oorlogstijd in Dordrecht die waren ingestuurd voor het groots opgezette fotoproject ‘De Tweede Wereldoorlog in honderd foto’s’, hebben de eindselectie niet gehaald. Een foto die indirect met Dordrecht te maken heeft, van een beklad woonhuis in Groningen, is wél een van de 100 confronterende foto’s geworden ...
Dordtse schrijver Edjo Frank ‘verwerkt’
Rotterdamse zwartgeld-zwendel in boek
Edjo Frank, gepensioneerd beleidsadviseur en dichter te Dordrecht, zit het niet mee. Nog maar net had hij begin 2020 een spannende roman voltooid, getiteld Een Joodse erfenis, of de coronacrisis sloeg toe. Alle presentatie en promotie verviel, terwijl er toch liefst duizend exemplaren van het boek klaarlagen voor de verkoop. Voorwaar, geen mazzel.
Leggen van nieuwe Stolpersteine
uitgesteld met oog op coronacrisis
De coronacrisis treft ook de activiteiten van de Dordtse werkgroep Stolpersteine. Het was de bedoeling om op woensdag 22 april twaalf nieuwe herdenkingssteentjes te leggen, maar deze gebeurtenis is afgelast. De werkgroep achtte het verstandiger om voorlopig even geen groepen belangstellenden en nabestaanden op de been en bijeen te brengen. Sociale onthouding heeft nu prioriteit.
Samenkomst joodse onderduikers in
Biesbosch geschrapt, zoektocht niet
De reünie van joodse onderduikers in de Biesbosch die de Dordtse Bertie Troost-Rodrigues (78) op 5 mei in Dordrecht probeert te organiseren, is komen te vervallen. Dit bevrijdingsfeest wordt als gevolg van de coronacrisis over de zomer heen getild. Het uitstel is geen afstel.
Twee onbekende ‘Dordtse’ werken
van joodse kunstenares opgedoken
In het Joods Virtueel Museum zijn twee, bijna identieke schilderijen van de joodse kunstenares Marianne Franken opgedoken, die de Grote Kerk van Dordrecht tonen. De werken, die anders ongezien zouden zijn gebleven, zijn eigendom van een particuliere verzamelaar in Nederland ...
Klik hier om er meer over te lezen
Stolpersteine ook al in een
memoryspel opgenomen
Zozeer is de Stolperstein, een Duitse uitvinding, blijkbaar al ingeburgerd in Nederland, dat deze herdenkingssteen voorkomt in een memoryspel. En dat spel is ook nog eens ontworpen door een Dordtse: Renée van den Kerkhof. De uitvoering van dit bordspel en verkoop in de winkel laten echter nog op zich wachten ...
Klik hier om er meer over te lezen
Maarten Heijkoop, lid van de Dordtse
werkgroep Stolpersteine, wordt joods
Het is bijna voltooid. Al jaren heeft Maarten Heijkoop, bestuurslid van de Dordtse werkgroep Stolpersteine, de innige wens om joods te worden. Hij is opgegroeid in een Nederlands Hervormd gezin, maar om verschillende redenen wil hij zich tot het jodendom bekeren – gioer is de benaming van de lange, vereiste procedure ...
Klik hier om er meer over te lezen
Aparte steenlegging voor
Mozes en Jette Levisson
Maandag 13 mei werden er in de Dordtse binnenstad, op Elfhuizen, twee speciale Stolpersteine gelegd, voor Mozes en Jette Levisson. Elf kinderen had dit Dordtse echtpaar en die hebben allen, als door een groots mirakel, de jodenvervolging overleefd. Alleen hun ouders redden het niet. Jette Levisson-de Boers werd vergast in Sobibor, op 5 maart 1943, 66 jaar oud. Haar man Mozes stierf twee maanden eerder al in een bejaardenhuis in Poortugaal, op 9 januari 1943, 84 jaar oud ...
Klik hier om er meer over te lezen
Klik hier om de foto's van de steenlegging op maandag 13 mei te bekijken
Echtpaar dat in oorlog niet wegkeek,
postuum geëerd door Yad Vashem
In de Israëlische ambassade in Den Haag is woensdag 10 april de Yad Vashem-onderscheiding postuum uitgereikt aan een Dordts echtpaar dat in de oorlog acht joodse onderduikers in huis heeft genomen: Joseph (‘Joop’) Jansen en Gijsbertha Christina Maria (‘Bertha’) Jansen-Boelrijk. Ambassadeur Aviv Shir-On overhandigde de bijbehorende medaille en het certificaat aan Gerardus Maria (‘Gé’) Jansen, een van de twaalf kinderen van het echtpaar Jansen ...
Klik hier om er meer over te lezen
Nieuw boek Nelleke Wander
gaat over struikelstenen
Begin april verschijnt bij uitgeverij De Banier in Apeldoorn een roman, waarin struikelstenen een nadrukkelijke rol spelen. Het boek is geschreven door Nelleke Wander (1962), die in Dordrecht woont, en heeft als titel Hoe kan ik Mascha vergeten? Voorin het boek staat een gedicht, Struikelstenen geheten, dat Wander in 2016 naar de redactie van deze Dordtse website stuurde, nadat ze op de Singel in Dordrecht, bij nummer 172, drie Stolpersteine had zien liggen voor de familie De Liver. Het gedicht werd geplaatst en is te lezen via deze link.
Klik hier om er meer over te lezen
Bart van Es wint
twee Britse boekenprijzen
Bart van Es heeft de prestigieuze Costa Book of the Year Award gewonnen met zijn boek The Cut Out Girl, dat in september vorig jaar in zes talen tegelijk is verschenen. Dit boek vertelt over een joods meisje, Hesseline (‘Lien’) de Jong, dat in de oorlog ondergedoken heeft gezeten bij het gezin van het Dordtse SDAP-raadslid Hendrik van Es. De jury was onder de indruk van het verhaal, dat zij extraordinary noemt, uitzonderlijk. Eind februari kreeg Van Es nog een tweede prijs, de Biographers Club First Biography Award. “Een kleinere prijs dan de Costa, maar toch een mooie erkenning”, reageerde hij. Zijn boek is inmiddels in nóg vier talen uitgebracht, waarmee het aantal op tien is gekomen.
Klik hier om er meer over te lezen
Speciaal concert en steenlegging in Dordrecht
Maandag 9 juli worden er in Dordrecht op acht locaties zeventien nieuwe Stolpersteine gelegd. De 9de juli is een symbolische en tragische dag: precies 75 jaar geleden, op 9 juli 1943, werden in het vernietigingskamp Sobibor in Polen 28 Dordtse joden tegelijk vergast, een voor Dordrecht ongekend aantal. De Dordtse werkgroep Stolpersteine heeft de beladen datum aangegrepen om vier van deze stadgenoten speciaal te herdenken. ...
De collectieve moord op Dordtse joden krijgt ook aandacht twee dagen eerder, op zaterdagavond 7 juli, in de Augustijnenkerk. Daar worden de 28 Sobibor-doden herdacht met een concert, waaraan het koor ‘Nova Voce’ en de joodse sopraan Hannah Verhulst meewerken. Verschillende sprekers zullen er bovendien ingaan op Sobibor en de Dordtse slachtoffers. Het programma begint om 20 uur. Er wordt voornamelijk joodse muziek ten gehore gebracht. ....
Klik hier om er meer over te lezen
Boek over spectaculaire treinreis van
Hongaarse joden noemt ook Dordtse
De historicus Aline Pennewaard uit Woerden heeft een nieuw hoofdstuk kunnen toevoegen aan de geschiedenis van de jodenvervolging in Nederland.
In haar boek De Treinreis werkt zij een gegeven uit dat tot dan onontdekt was gebleven, en nogal ongelooflijk klinkt − dat in 1943 vanuit bezet Nederland 89 Hongaars-Nederlandse joden naar het nog vrije Boedapest zijn gebracht. ....
Klik hier om er meer over te lezen
Wandel-app toont nu álle
locaties van Stolpersteine
Nieuw nieuws over de app die het mogelijk en makkelijk maakt om langs de Stolpersteine te wandelen die in Dordrecht zijn gelegd: álle locaties zijn nu in de route opgenomen.
Inmiddels zijn er weer nieuwe steentjes aangebracht, op vier verschillende locaties in de stad. Deze worden binnenkort aan de zogeheten Route Stolpersteine Dordrecht, zoals de app heet, toegevoegd. Ook de vindplaatsen daarvan komen kort nadien beschikbaar. Dit betekent dat de digitale toer ergens deze zomer 117 Stolpersteine gaat omvatten ...
Klik hier om er meer over te lezen
Onderzoek naar rol Politieke
Politie in Dordrecht gestart
De Rotterdamse politieman en historicus dr. Frank van Riet is een onderzoek begonnen naar de rol van de Politieke Politie van Dordrecht. Dit onderdeel van het Dordtse politiekorps kende tijdens de bezetting enkele fanatieke jodenjagers, onder wie Harry Evers en Arie den Breejen. Samen met andere politieagenten hebben zij tientallen Dordtse joden en tegenstanders van het naziregime gearresteerd.
Van Riet wil zich niet uitsluitend op de strafdossiers van de betreffende agenten richten. Hij zoekt nabestaanden die hem kunnen helpen aan aanvullende, onbekende informatie. Via deze website roept hij mensen op te reageren.
Klik hier om er meer over te lezen
Boek over Kamp Haaren
noemt 2 Dordtenaren
Eind mei is bij de Hilversumse uitgeverij Verloren Een oord van bang wachten verschenen, een studie van dr. Peter Bak over het gijzelaarskamp en de latere Polizeigefängnis Haaren in Noord-Brabant. Hier werden tussen 1941 en 1944, na en soms ook naast elkaar, zowel gijzelaars als gevangenen vastgehouden. In het boek schenkt de historicus Bak aandacht aan twee Dordtenaren: de politie-inspecteur Cor Pijl, die joden hielp onderduiken, en Lodewijk van Duuren, medewerker van de illegale verzetskrant Trouw.
Klik hier om er meer over te lezen
Werkgroep stapt 21ste eeuw binnen
met app over Dordtse Stolpersteine
De Dordtse werkgroep Stolpersteine heeft zich aangesloten bij de moderne tijd: zij heeft een wandeling langs de Dordtse Stolpersteine uitgezet, die te downloaden is via de gratis app van Izi.Travel.
Deze digitale tour voert belangstellenden langs de struikelsteentjes die tot nog toe her en der in Dordrecht zijn geplaatst, in de stoep pal voor de voormalige woningen van omgebrachte Dordtse joden. In 2017 zijn er al 86 van zulke Stolpersteine aangebracht, in 2018 komen er nog dertig bij.
Klik hier om er meer over te lezen
Stucwerk van familie Voorzanger ‘ontdekt’
Van onverwachte zijde is er onverhoeds een aanvulling gekomen over de familiegeschiedenis van Levie en Esther Voorzanger, het joodse echtpaar dat wordt beschreven in verhaal 88.
In de zomer van 2016 hield Jaap Bouman, schrijver van ‘Eigen-Aardig’, een wekelijkse, veelgelezen pagina over vooral het vroegere Dordrecht in AD/De Dordtenaar, zijn jaarlijkse fotopuzzle. Lezers moesten zien te raden waar (en dit keer ook waarom) hij foto’s had gemaakt van bepaalde Dordtse dingen. Hoewel hij zijn actieradius had beperkt tot het havengebied en bij de foto’s tips plaatste, klaagden de inzenders: de moeilijkheidsgraad was hoog.
Eén foto betrof “een fraai beeldhouwwerk” met vier kinderen, dat is te vinden bovenin het portaal van de winkelpanden Voorstraat 378 en 380. Als je het bestaan ervan niet kent, kijk je er langs heen. Je moet nogal omhoog kijken, en mensen kijken meestal omlaag als ze een winkeldeur binnengaan. Niettemin wisten ‘nijvere puzzelaars’ het stucwerk thuis te brengen.
eBay veilt envelop van Dordts-joodse
docent en humanist Jaap van Praag
Opnieuw is via de veilingsite eBay een poststuk opgedoken, dat in de oorlog door een joodse Dordtenaar is verstuurd.
Het betreft een envelop voor een brief die afzender J.P. van Praag, wonend aan de Binnenkalkhaven 5 rood in Dordrecht, heeft gezonden naar mr. J.J. Polak in Princeton, in de staat New York. Polak had er als adres 59 Wigginstreet.
Vaaglijk is in het stempel op de groene postzegel van vijf cent de datum 24.41.12 te ontwaren, wat zou kunnen duiden op 24 december 1941. Dat de brief in de oorlog is verzonden, is onbetwistbaar. De envelop is blijkens stempels op de achterzijde van de envelop Geöffnet geweest door het Oberkommando der Wehrmacht. Swastika’s zijn zichtbaar. De stempels betekenen dat het poststuk de Duitse censor is gepasseerd.
‘Dordrecht’ bezoekt de
Stolpersteine-werkplaats
in Noord-Berlijn
‘Elke letter, elk cijfer wordt met de hand in het plaatje gebeiteld'
Nu we het weten, overrompelt de ontroering ons.
Hoe worden Stolpersteine nu eigenlijk gemaakt? Die vraag beheerste mij als lid van (en verslaggever namens) de Dordtse werkgroep Stolpersteine al vanaf het allereerste begin. In feite gaat de nieuwsgierigheid nog verder terug, naar begin deze eeuw, toen ik in Berlijn, bij de ingang van de Hackesche Höfe, mijn allereerste Stolperstein zag. Ik struikelde er bijna over, en dacht verwonderd: ‘Wat is dit in vredesnaam?’
Twintig Europese landen weten het inmiddels: Stolpersteine zijn die eenvoudige, doeltreffende herdenkingssteentjes die in de nabijheid van joodse huizen in het trottoir worden gemetseld. Ze bevatten karige personalia: naam, geboortejaar, vernietigingsoord, sterfjaar. Om de tekst op de messingplaatjes te kunnen lezen, moet je een buiging maken - en daarmee eer je de overledene.
Na 75 jaar: raadsel rond een boek wordt opgelost
Dordtenaar Gerrit Wildeman heeft eind januari 2016, na 75 jaar, een klein raadsel opgelost: hij weet nu eindelijk wie toch die hem onbekende Roska Polak is, de naam die staat in een kinderboek dat hij sinds de oorlogsjaren bezit.
“De Club van Rustoord is de titel van dit boek, dat is geschreven door B. van Huët. Het is gepubliceerd in 1931 en bevat meerdere illustraties van Adri Alindo. Indertijd is de uitgave “aangeboden” door de Rotterdamse firma de Erven Wed. J. van Nelle in Rotterdam. Misschien was het wel een bepaalde (zegeltjes-)actie van deze koffiefabrikant.
“In het exemplaar dat Gerrit Wildeman, geboren in 1928, al decennia bewaart, staat binnenin geschreven, op de titelpagina: “Van Roska Polak”. Maar wie is in vredesnaam Roska Polak?
Ze zag drie steentjes en er ‘vormde zich een gedicht’
Nelleke Wander wandelt veel door Dordrecht, haar woonplaats en geboortestad. Een enkele maal komt ze dan Stolpersteine tegen, de struikelsteentjes. Zoals op de Singel, begin 2016. Drie liggen er daar, bij nummer 172, voor Meijer de Liver, zijn zoon Mozes en zijn dochter Rosette, alledrie vermoord in Auschwitz.
“Ik stond stil”, vertelt Nelleke, “en in mij begonnen zich woorden tot een gedicht te vormen.” Dat gedicht, getiteld ‘Struikelstenen’, zond ze de redactie van deze website toe. Die plaatste het meteen.
Lees hier het gedicht van Nelleke Wander >
Dordtenaar Frank Ammerlaan (1976), een zelfverklaarde amateur-dichter, heeft op een regenachtige zondagmiddag een gedichtje geschreven over de drie struikelsteentjes die hij tijdens een wandeling door de binnenstad ontdekte.
Het gaat om de Stolpersteine die nakomelingen van de familie Blitz in februari 2015 lieten metselen in de Statengang achter V&D.
Op die plek bevond zich in de oorlogsjaren de Gevulde Gracht en daar, in een huisje op nummer 15, woonden Isaäc Blitz en Aaltje Kopee met hun zeven kinderen. Vader, moeder en Flora, een tweelingzus van Lena, stierven een wrede dood in Auschwitz. Lena overleefde de oorlog, en heeft er altijd groot verdriet over gehouden dat zij hen nergens kon herdenken. Haar eigen dertien kinderen, van wie er nog elf leven, hebben de drie steentjes bekostigd (zie verhaal 37 op deze website), om alsnog een soort gedenkoord te scheppen.
Lees hier het gedicht van Frank Ammerlaan >
Mr. A.F.M. (Ton) Delemarre, oud-secretaris van de Culturele Raad in Dordrecht, zag tijdens een werkvakantie in het Zuid-Franse dorp Mollans-sur-Ouvèze het boek Is dit een mens? van Primo Levi in de boekenkast staan. Hij begon het te lezen.
Primo Levi is een joods-Italiaanse schrijver, en overlevende van Auschwitz. Hij ontsnapte enkele malen ternauwernood aan selectie voor de gaskamer. Levi schreef na de oorlog het huiveringwekkende boek Se questo è un uomo, over het leven in het kamp en hoe mensen zich gedragen in extreme omstandigheden. Het werd in 1947 uitgegeven. Bekend raakte het echter pas in 1958, toen een grotere uitgever het heruitgaf.
Lees hier het gedicht van Ton Delemarre >
Werkgroep komt met tweede lijst vermoorde Dordtenaren
De Dordtse werkgroep Stolpersteine presenteert in dit nieuwe jaar 2015 een tweede lijst van vermoorde Dordtse joden.
Deze lijst, Lijst 2 geheten, geeft een overzicht van alle joden die weliswaar in Dordrecht zijn geboren, maar voor de oorlog de stad om uiteenlopende redenen hadden verlaten, bijvoorbeeld om elders een nieuwe baan te beginnen.
Strikt genomen vallen deze geboren Dordtenaren buiten de inzet van de werkgroep, die zich immers concentreert op joden die tijdens de oorlog in Dordrecht woonden of verbleven. Maar om een beter inzicht te krijgen in hoe groot de joodse gemeenschap was in de aanloop naar de Tweede Weredloorlog, is Lijst 2 samengesteld.
Hoe dit is gebeurd, en hoe moeilijk het zelfs 70 jaar na de oorlog nog is om betrouwbare gegevens te vinden, wordt beschreven in een afzonderlijk artikel, zie verhaal nummer 57
Dordrecht heeft nu ook (acht) Stolpersteine
Vrijdag 11 april 2014 zijn in Dordrecht de eerste Stolpersteine geplaatst, acht in totaal, op vier afzonderlijke adressen. De werkgroep Stolpersteine Dordrecht had er bij deze gelegenheid graag meer gelegd, maar dit was praktisch niet mogelijk. Gunter Demnig, de Duitse kunstenaar die deze struikelsteentjes bedacht en ze persoonlijk in de trottoirs aanbrengt, zag geen kans er dit jaar meer te maken voor Dordrecht. Volgend jaar wil de werkgroep er zeker zestig bij hem bestellen.
Dordrecht was een van de vele gemeenten die Demnig tijdens zijn werkreis door Nederland bezocht. Hij begon de toernee op zondag 6 april in Zwolle, Zutphen en Raalte en eindigde de week op Goeree-Overflakkee. Overal plaatste hij gedenksteentjes voor gedeporteerde joden, in de stoep voor hun voormalige woningen. Inmiddels liggen er in Nederland al honderden, volgens Trouw verdeeld over 75 gemeenten, en in heel Europa 50.000. Alle Stolpersteine hebben hetzelfde formaat: 10 bij 10 bij 10 cm.
Lees verder over de eerste steenlegging in Dordrecht: een verslag en een fotoreportage >
